Λόγος περί της αξιοπρέπειας του ανθρώπου

Όταν έγραψε τον “Λόγο περί της αξιοπρέπειας του ανθρώπου”, που προοριζόταν να συνοδεύσει τις “Εννιακόσιες φιλοσοφικές, θεολογικές και καββαλιστικές θέσεις του ως εισαγωγή, ο Πίκο ντέλλα Μιράντολα (1463-1494) ήταν εικοσιτεσσάρων ετών. Έχοντας πλήρη επίγνωση ότι η συμπεριφορά του δεν συμβαδίζει με την ηλικία του ούτε με την τάξη του, τόλμησε ωστόσο να παρουσιάσει στους μεγαλύτερούς του μια νέα φιλοσοφία· φιλοσοφία ανοιχτή, η οποία αγκαλιάζει όλα όσα απορρέουν από τη “θέληση για αλήθεια”, προερχόμενα από την εποχή των αρχαίων Μυστηρίων μέχρι τις αποκαλυπτικές θρησκείες. Στο κέντρο της φιλοσοφίας του βρίσκεται ο άνθρωπος, αφού η θεϊκή δύναμη τον έχει προικίσει με αυτή τη θέληση που μπορεί να τη χειριστεί κατά το δοκούν, καθιστώντας τον “δημιουργό του εαυτού του”. Και αυτήν ακριβώς τη “δύναμη της θέλησης”, τη θέληση να κατακτήσουν το “γνώθι σαυτόν”, ο Πίκο τη συναντά τόσο στους Έλληνες και Ανατολίτες σοφούς όσο και στην εβραϊκή Καββάλα, στην αραβική σκέψη, στους Σχολαστικούς και στους χριστιανούς συγγραφείς. Μήπως πρόκειται για οικουμενισμό χωρίς όρια; Όχι, πρόκειται για τη διάνοια του ανθρώπου, η οποία αποκαλύπτεται στο σημείο όπου εφάπτονται οι διαφορετικές σοφίες. Ο “Λόγος” έμεινε ανέκδοτος· οι “Θέσεις” τυπώθηκαν το 1486, η Εκκλησία όμως δεν θέλησε να τις συζητήσει – θα ήταν άλλωστε περίεργο αν τις αποδεχόταν. Ο Πίκο αναγκάστηκε να αυτοεξοριστεί στη Γαλλία, αλλά δεν κατάφερε να αποφύγει τη σύλληψη και τη φυλάκιση στο κάστρο της Βανσέν το 1487. Με τη νεανική του ζέση, ο λόγος του Πίκο παραμένει ακέραιος, παρθένος, πάντα επίκαιρος. Επικαλείται, τότε όπως και τώρα, τον αξιοπρεπή άνθρωπο, τον ιχνηλάτη της αλήθειας, προσφέροντάς του ένα από τα εντιμότερα μνημεία της ηθικής φιλοσοφίας στην ιταλική Αναγέννηση. Ένα αιρετικό κείμενο της Αναγέννησης, όπου ο άνθρωπος ως “δημιουργός του εαυτού του” αποκτά την αξιοπρέπειά του, ιδιαίτερα επίκαιρο στα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα. Η δίγλωσση έκδοση συνοδεύεται από εισαγωγή, χρονολόγιο και σημειώσεις του σπουδαίου μελετητή της Αναγέννησης Yves Hersant.