Η ελευθερία του λόγου στις ΗΠΑ

Στις ΗΠΑ, η Κου Κλουξ Κλαν μπορεί ελεύθερα να διακηρύσσει το αμόλυντο της αρίας φυλής. Προκλητικές ρατσιστικές ύβρεις, ακόμη και συμβολικές πράξεις εκφοβισμού, όπως το κάψιμο σταυρού στην αυλή του σπιτιού οικογένειας μαύρων, μένουν ατιμώρητες. Οι νεοναζί είναι ελεύθεροι να διαδηλώνουν, φορώντας φασιστικές στολές και τη σβάστικα, έξω από τις κατοικίες Εβραίων. Οι διαφωνούντες με τον πόλεμο στο Βιετνάμ μπορούσαν να περιφέρονται στα δικαστήρια με κονκάρδα που έγραφε «Γαμώ την υποχρεωτική στράτευση» και να δηλώνουν ότι, αν στρατεύονταν, ο πρώτος που θα σκότωναν θα ήταν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ. Ο τύπος είναι ελεύθερος να δημοσιεύει και την πιο κακόβουλη κριτική, να διαστρέφει την πραγματικότητα, να προβαίνει σε ψευδείς ισχυρισμούς, να προκαλεί την αγανάκτηση ή και την ψυχική οδύνη. Και δεν είναι μόνο ο κάθε μορφής και περιεχομένου γραπτός ή προφορικός λόγος που διεκδικεί –και συνήθως απολαμβάνει– πλήρη προστασία. Κάθε συμβολική πράξη που περιέχει μήνυμα διεκδικεί το δικαίωμα της ελευθερίας. Όλα τα φιλελεύθερα και δημοκρατικά συντάγματα περιέχουν διατάξεις για την ελευθερία του λόγου και του τύπου. Σε όλο τον κόσμο η ελευθερία της έκφρασης έχει φανατικούς υποστηρικτές και σε όλες τις φιλελεύθερες δημοκρατίες χαίρει προστασίας. Ωστόσο, πουθενά η προστασία αυτή δεν είναι τόσο ισχυρή όσο στις ΗΠΑ. Κατά συνέπεια, η αμερικανική προσέγγιση στο θέμα αυτό μας αφορά όλους. Η ελευθερία του λόγου στις ΗΠΑ, το εμβληματικότερο ίσως κείμενο του Σταύρου Τσακυράκη, υπήρξε ορόσημο στην ελληνική βιβλιογραφία της ελευθερίας της έκφρασης, καθώς εισήγαγε το ελληνικό κοινό στη νομολογία του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ και δίδαξε γενιές φοιτητών. Η νέα του έκδοση έχει εμπλουτιστεί με μεταγενέστερες σημαντικές αποφάσεις του ίδιου δικαστηρίου, πρόλογο και εκτενές επίμετρο.

Σταύρος Τσακυράκης (Συγγραφέας)

Ο καθηγητής συνταγματικού δικαίου Σταύρος Τσακυράκης (1951-2018) γεννήθηκε στη Μήθυμνα της Λέσβου. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη φιλοσοφία του δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης. Το 1990 αναγορεύθηκε διδάκτορας συνταγματικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κατά τη διάρκεια της χούντας διετέλεσε γραμματέας της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος και μέλος της συντονιστικής επιτροπής κατάληψης του Πολυτεχνείου. Για την αντιδικτατορική του δράση συνελήφθη, φυλακίστηκε και βασανίστηκε στο ΕΑΤ-ΕΣΑ. Ως καθηγητής συνταγματικού δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, έκανε τον Απρίλιο του 2018 τελευταίο του μάθημα καθώς θα συνταξιοδοτούνταν στο τέλος του ακαδημαϊκού έτους 2017-2018. Επίσης, υπήρξε ακαδημαϊκός επισκέπτης στα πανεπιστήμια Χάρβαρντ, Κολούμπια και Νέας Υόρκης (NYU). Εξέδωσε τις μονογραφίες: “Οι καταβολές του φιλελευθερισμού στο έργο του Hobbes και του Locke” (Εκδόσεις Π.Ν. Σάκκουλα, 1992), “Η ελευθερία του λόγου στις ΗΠΑ” (Εκδόσεις Π.Ν. Σάκκουλα, 1997), “Θρησκεία κατά τέχνης” (Εκδόσεις Πόλις, 2005), καθώς και άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Τα ανθρώπινα δικαιώματα ήταν ο τομέας με τον οποίον ασχολήθηκε ως επί το πλείστον, αρθρογραφώντας σε νομικά περιοδικά, στον ημερήσιο Τύπο, καθώς και στην επιθεώρηση “The Books΄ Journal” της οποίας ήταν μέλος της επιστημονικής επιτροπής. Στις ευρωεκλογές του 2014 υπήρξε υποψήφιος με το “Ποτάμι” χωρίς να εκλεγεί. Έφυγε από τη ζωή στη Μυτιλήνη, στις 21 Ιουλίου 2018, σε ηλικία 67 ετών, μετά από μάχη με τον καρκίνο.