Η θεατρική όψη του Αλέξη Δαμιανού – Από τους «Ενωμένους Καλλιτέχνες» στο «Θέατρο Πορεία» (1944-1965)

Η συγκεκριμένη μελέτη εστιάζεται στα θιασαρχικά εγχειρήματα και τη δραματική παραγωγή του Αλέξη Δαμιανού, φέρνοντας σε πρώτο πλάνο μια υποφωτισμένη δραστηριότητα ενός σημαντικού προσώπου στον χώρο του μεταπολεμικού θεάματος. Στην προσέγγιση της θεατρικής δραστηριότητας του Δαμιανού σχολιάζονται ζητήματα που σχετίζονται με τη θεατρική του παιδεία, τη μαθητεία του στον θίασο των «Ενωμένων Καλλιτεχνών» και τη σύντομη συνεργασία του με το «Θέατρο Τέχνης» του Καρόλου Κουν. Ο Δαμιανός παραμένει συγγραφικά και σκηνικά μάχιμος καθ’ όλη τη διάρκεια της ταραγμένης πολιτικά δεκαετίας του ’40· σε καιρούς σιωπής, συγγραφικής αυτολογοκρισίας και απώθησης των «επώδυνων» θεμάτων. Σε σχέση με τα καλλιτεχνικά και ιστορικά συμφραζόμενα, στη μελέτη εξετάζεται ο ανανεωτικός χαρακτήρας των θεατρικών σχημάτων στα οποία ηγήθηκε ο Δαμιανός, του «Πειραματικού Θεάτρου» (1948-1949) και του «Θεάτρου Πορεία» (1961-1964). Σύμφωνα με τους προγραμματικούς στόχους και την πολιτική δραματολογίου των θιάσων, ο Δαμιανός συνεισέφερε στην ενίσχυση της ελληνικής δραματουργίας και στην πρόσληψη έργων από τις πρωτοποριακές τάσεις και τις αισθητικές αναζητήσεις του θεάτρου της εποχής. Ιδιαίτερα η ίδρυση και η δραστηριότητα του «Θεάτρου Πορεία» αντανακλά ορισμένα από τα πάγια αιτήματα της νεοελληνικής σκηνής της περιόδου λειτουργίας του: πίστη στις αρχές ενός ομοιογενούς υποκριτικά θιάσου υπό την καθοδήγηση ενός οραμα-τιστή εμψυχωτή-σκηνοθέτη· προώθηση του νεοελληνικού έργου-παραγκωνισμός των εμπορικών σκοπιμοτήτων στη σύνθεση του ρεπερτορίου και ανάδειξη της δραματουργίας της βρετανικής οργισμένης γενιάς. Από την άλλη πλευρά, τα θεατρικά έργα του Δαμιανού περιγράφουν τις ιστορικές πολιτικές και κοινωνικές καταστάσεις της εποχής τους και κυρίως όσα γράφονται μεταξύ 1945-1950 απηχούν την εφιαλτική πολιτική και κοινωνική ατμόσφαιρα των δίσεκτων χρόνων του εμφυλίου και της μετεμφυλιακής περιόδου.

Κωνσταντίνος Κυριακός (Συγγραφέας)