Μουσική αντίληψη και δημιουργία

Πως αντιλαμβάνεται και πως διαχειρίζεται ο εγκέφαλος τα μουσικά ερεθίσματα; Ποιές είναι οι ομοιότητες κι οι διαφορές ανάμεσα στον τρόπο αντίληψης της μουσικής και στον τρόπο αντίληψης της γλώσσας, αλλά και άλλων συμβολικών συστημάτων που αντλούν τα νοήματα τους μέσα στο χρόνο, όπως η μιμική, ο χορός, οι μεταβολές των εκφράσεων του προσώπου, ο επιτονισμός της ομιλήας ; Πως μπορεί η μουσική, οχι απλώς να σηματοδοτεί και να “εκφράζει” διαφορετικά συναισθήματα, αλλά να κινητοποιεί και ψυχοσωματικές αποκρίσεις που βιώνονται απο τον ακροατή ως συγκινήσεις ; Ποιά είναι τα διαφορετικά “νοήματα” που μπορεί να μεταδίδει η μουσική διαφορετικών ιστορικών περιόδων και διαφορετικών στύλ και κατά πόσο αυτά τα “νοήματα” εξαρτώνται κάθε φορά απο το πολιτιστικό πλαίσιο επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης; Ποιά είναι τα κοινά στοιχεία, αλλά κι’ οι διαφορές, ανάμεσα στις μορφές της παραδοσιακής μουσικής που βασίζεται στην προφορική παράδοση και στις μορφές της “έντεχνης” μουσικης που αναπτύχθηκε στη Δύση από την εποχή της Αναγέννησης και μετά και βασίστηκε στη μουσική σημειογραφία και στο σύστημα της δυτικής αρμονίας; Πως λειτουργεί το “μουσικό γούστο” και γιατί αυτό μεταβάλλεται απο εποχή σε εποχή, αλλά επίσης, γιατί διαφέρει ανάμεσα σε διαφορετικά στρώματα της ίδιας κοινωνίας; Ποιοί είναι οι παράγοντες που ενθαρρύνουν ή αποθαρρύνουν την έμφυτη ανθρώπινη δημιουργικότητα και πως μπορεί να ερμηνευτεί το φαινόμενο της “αισθητικής καινοτομίας” και της μεταβολής των διάφορων μουσικών ιδιωμάτων και στυλ στη διάρκεια της ιστορίας ; Ποιές είναι οι λειτουργίες και τα “νοήματα” των μορφών μιας “πρωτοποριακής” μουσικής που εμφανίστηκαν στη διάρκεια του 20ου αιώνα; Ποιές είναι οι λειτουργίες και τα “νοήματα” μιας σύγχρονης μουσικής που παράγεται και διαδίδεται μαζικά μέσω της δισκογραφίας, ποιός είναι ο ρόλος των μέσων μαζικής επικοινωνίας και της διαφημίσης και ποιές οι επιδράσεις τους στη διαμόρφωση των σύγχρονων μουσικών ρευμάτων, αλλα και της συνείδησης και της ευαισθησίας των ανθρώπων στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες; Ποιές είναι τελικά οι βαθύτερες πολιτικές προεκτάσεις αυτών των επιδράσεων; Σε τέτοια καίρια ερωτήματα επιχειρεί να δώσει αναλυτικές απαντήσεις ο Μιχάλης Γρηγορίου σ’ αυτή την πρωτοποριακή μελέτη, βασισμένος σε δεδομένα που παρέχονται, τόσο απο την ιστορία της δυτικής μουσικής και την εθνομουσικολογία, όσο κι’ από την άμεση παρατήρηση, τα οποία ερμηνεύει και συσχετίζει υπό το πρίσμα μεθόδων και συμπερασμάτων που προέρχονται από πολλούς διαφορετικούς επιστημονικούς τομείς, όπως είναι η ψυχολογία της αντίληψης κι’ η νευροφυσιολογία, αλλά επίσης, η κοινωνιολογία της γνώσης και του αισθητικού γούστου, η σημειολογία, η κοινωνιογλωσσολογία κι’ η ψυχολογία των συγκινήσεων, καθώς κι’ η ανθρωπολογία κι’ η πολιτιστική ψυχολογία. Όπως τονίζει δε ο συγγραφέας: “Η κατανόηση των μηχανισμών λειτουργίας της μουσικής αντιλήψης ισοδυναμεί με την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί σε προγλωσσικό επίπεδο το ‘λογισμικό’ της συνείδησης”. Πράγματι, όπως θα διαπιστώσει στην πορεία ο αναγνώστης, το βιβλίο αυτό μπορεί μεν να έχει ως αντικείμενο του την μουσική αντίληψη και δημιουργία, προτείνει όμως κι ένα μεθοδολογικό πρότυπο για τη διερεύνηση των τρόπων λειτουργίας των συμβολικών κωδίκων μέσα στην κοινωνία και, εν τέλει, της ανθρώπινης συνείδησης.

Μιχάλης Γρηγορίου (Συγγραφέας)