Συμπληρώνονται φέτος 160 χρόνια από την κυκλοφορία του έργου «Απομνημονεύματα τινά της Επαναστάσεως του 1821» (Τρίπολη 1864) του πολυπράγμονα και δραστήριου Γορτύνιου στην καταγωγή, Φιλικού και Αγωνιστή, Στεφάνου Ιω. Στεφανοπούλουλου (1790-1869), ο οποίος εκπροσωπώντας τη μερίδα των στρατιωτικών, θέλησε να φωτίσει με ευρηματικότητα και πάθος την οπτική αυτή γωνία, τέσσερις περίπου δεκαετίες ύστερα από το μείζον γεγονός της ίδρυσης του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους (1830).
Η ενασχόλησή μου με τον συγκεκριμένο Απομνημονευματογράφο ξεκίνησε λίγο πριν από το ιωβηλαίο των 200 χρόνων της Επανάστασης του 1821 και ολοκληρώθηκε φέτος, θέλοντας να αναδείξει έναν σχετικά άγνωστο πρωταγωνιστή, ο οποίος έδωσε το «παρών» του στα υπαρκτικά δρώμενα της γενιάς του.
Θα ήθελα, ωστόσο, να υπογραμμίσω εμφαντικά δύο πυλώνες, που ο ίδιος ο εμπνευστής των Απομνημονευμάτων επισημαίνει στο γεμάτο συναισθηματικά φορτία αφήγημά του. Ο πρώτος έχει σχέση με τον φόβο που αισθάνονταν οι επιστρατευμένοι χωρικοί που σε λίγο θα μετατρέπονταν στον στρατό της Επανάστασης, στη θέα των Οθωμανών αντιπάλων τους και κυρίως του ιππικού τους, με συνέπεια να εγκαταλείπουν τις θέσεις τους και να τρέπονται σε άτακτη φυγή. Το σύμπτωμα χρειαζόταν επείγουσα διάγνωση και θεραπεία και σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις ο πιο κατάλληλος άνθρωπος για το πρόβλημα αυτό δεν ήταν άλλος από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.
Ο δεύτερος πυλώνας, απόλυτα συναφής με τον πρώτο, ήταν η εκπαίδευση, από την οποία θα έπρεπε να περάσουν όλοι οι επίδοξοι αγωνιστές σχετικά με τον τρόπο που θα έπρεπε να ακολουθήσουν, για να αντιμετωπίσουν κατά πρόσωπο και να εξουδετερώσουν τον Οθωμανό αντίπαλο. Να εκπαιδευθούν δηλαδή στον «φόνο» του αλλογενή εχθρού.
Και στις δύο περιπτώσεις, της υπέρβασης του φόβου και του «φόνου» του τρίτου επιβουλέα, συμβουλάτορας σοφός στάθηκε η απελπισία και το απόλυτο αδιέξοδο, που οπλίζουν με περισσή δύναμη και αποτελεσματικότητα τους «εν εσχάτη ενδεία» ευρισκομένους ανθρώπους. Και στις δύο περιπτώσεις, ο άνθρωπος που έδωσε τη λύση ήταν ο Γέρος του Μωριά, ο οποίος μετά την ολοκλήρωση της μάχης στο Βαλτέτσι (12-13 Μαΐου 1821) κατέθεσε με αφοπλιστικότητα στη «Διήγησι συμβάντων της ελληνικής φυλής»: Ότι «εκείνος ο πόλεμος εστάθη η ευτυχία της Πατρίδος, αν εχαλιώμεθα εκινδυνεύαμε να κάμωμε ορδί πλέον»! Μία νίκη που έδωσε τη δυναμική και τον αέρα για την άλωση της Τριπολιτσάς στις 23 Σεπτεμβρίου 1821.
Μέσα από την έρευνα, τη βάσανο και τις διεργασίες αυτές γεννήθηκε τελικά το έργο που έχετε στα χέρια σας «Αποκρυπτογραφώντας τον αινιγματικό Φιλικό Στέφανο Ιω. Στεφανόπουλο (1790-1869) στον επαναστατημένο Μωριά του 1821. Τα Απομνημονεύματά του»!
Θανάσης Χρήστου (Συγγραφέας)
Ο Θανάσης Χρήστου είναι Καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών (Καλαμάτα) του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Γεννήθηκε το 1963 στις Θεσπιές Θηβών, όπου ολοκλήρωσε την εγκύκλια παιδεία του και στη συνέχεια σπούδασε Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία στη Φιλοσοφική Σχολή των Πανεπιστημίων της Θεσσαλονίκης, του Μονάχου και των Αθηνών.
Από τον Σεπτέμβριο του 2004 έως σήμερα διδάσκει ανελλιπώς στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου το γνωστικό αντικείμενο της Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας. Eπίκεντρο των μελετών και των άρθρων του αποτελεί η Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία του Ελληνικού Κράτους (1830 έως σήμερα) και ειδικότερα η συγκρότηση των πολιτικών θεσμών, η ίδρυση του Πανεπιστημίου Αθηνών, οι ζυμώσεις του φοιτητικού κινήματος, η συγγραφή βιογραφιών σημαντικών προσωπικοτήτων που σημάδευσαν την ελληνική κοινωνία, η ανάδειξη άγνωστων πτυχών της ιστορίας της Κατοχής και της Αντίστασης μέσα από τα γερμανικά αρχεία και η διαμόρφωση των ιδεολογικών ρευμάτων στον μείζονα ελληνικό και ευρωπαϊκό χώρο κατά τον 19ο, τον 20ό και τον 21ο αιώνα. Το επιστημονικό του έργο απαρτίζεται από μία σειρά βιβλίων, μελετών και άρθρων.
