Η Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της

Δεν θα σας αφήσω να μου δυσφημίζετε τον πόλεμο. Λένε ότι αφανίζει τους αδύναμους, αλλά αυτοί και στην ειρήνη πάνε κατά διαόλου. «Το 1939, αυτοεξόριστος στη Σουηδία, ο Μπέρτολτ Μπρεχτ αρχίζει να γράφει τη “Μάνα Κουράγιο” με τον υπότιτλο “Ένα χρονικό από τον Τριακονταετή Πόλεμο”, εμπνευσμένος από το μυθιστόρημα του Χανς Γιάκομπ φον Γκρίμελσχαουζεν “Η ζωή της αρχιαπατεώνισσας και αλήτισσας Courasche”, που δημοσιεύτηκε το 1670, και βασιζόμενος σε ένα παράδειγμα μιας τσιγγάνας που περιγράφει πώς η λαίλαπα του Τριακονταετούς Πολέμου οδήγησε σε ηθική και υλική εξαθλίωση των λαών. Ο Μπρεχτ ωστόσο δεν δημιουργεί έναν ιστορικό πίνακα, αλλά επιλέγει τη μορφή της γυρολόγου Άννας Φήρλινγκ, της λεγόμενης “Μάνας Κουράγιο”, μόνο ως παράδειγμα για να καυτηριάσει και να ξεσκεπάσει τα αίτια του φρικτού Τριακονταετούς Πολέμου αλλά και κάθε άλλου πολέμου. Με το έργο αυτό ο Μπέρτολτ Μπρεχτ παρουσιάζει ένα κλασικό παράδειγμα της θεωρίας του για το Επικό Θέατρο, όπου ο θεατής δεν ταυτίζεται ούτε συμπάσχει με τους ήρωες, αλλά αφυπνίζεται, προβληματίζεται και γίνεται παρατηρητής και κριτής των γεγονότων. Τον Νοέμβριο του 1939 το έργο ήταν έτοιμο και ο Μπρεχτ το έστειλε σε ανθρώπους του θεάτρου και φίλους, αλλά κανείς δεν το ανέβασε αμέσως. Ο ίδιος γράφει αργότερα απογοητευμένος: «Φαντάστηκα, όταν το έγραφα, ότι από τις σκηνές μερικών μεγάλων πόλεων θα ακουγόταν η προειδοποίηση του συγγραφέα πως πρέπει να έχεις μεγάλο κουτάλι, όταν θέλεις να προγευματίσεις με τον Διάβολο. Μπορεί να φάνηκα αφελής, αλλά δεν το βρίσκω ντροπή να είσαι αφελής – οι συγγραφείς άλλωστε δεν μπορούν να γράφουν με την ίδια ταχύτητα με την οποία κάνουν πολέμους οι κυβερνήσεις: γιατί το γράψιμο απαιτεί πνευματική δουλειά. Τα θέατρα έπεσαν πολύ γρήγορα στα χέρια του μεγάλου “ληστή”. Η “Μάνα Κουράγιο” ήρθε συνεπώς πολύ αργά». Η πρεμιέρα έγινε στις 19 Απριλίου του 1941 στο Schauspielhaus της Ζυρίχης, αλλά επειδή δεν τηρήθηκαν στην παράσταση κάποιες σημαντικές αρχές του Επικού Θεάτρου, ο Μπρεχτ δυσαρεστήθηκε. Το 1946 ο Πάουλ Ντεσάου συνέθεσε τη μουσική και το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά στη Γερμανία στο Berliner Ensemble με πρωταγωνίστρια τη Χελένε Βάιγκελ. Η “Μάνα Κουράγιο” βρήκε μεγάλη απήχηση στο αναγνωστικό κοινό της Γερμανίας, αλλά και διεθνώς καθώς σύντομα μεταφράστηκε σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες, και για αρκετά χρόνια κράτησε μια σταθερή θέση στα ρεπερτόρια των περισσότερων μεγάλων ευρωπαϊκών σκηνών. Ύστερα από μία πτώση της συχνότητας των παραστάσεων του Μπρεχτ, παρατηρείται στα πέντε τελευταία χρόνια μια νέα σημαντική άνοδος, καθώς τα έργα του θεωρούνται πάλι επίκαιρα και, ορισμένα, ακόμα και προφητικά».

Bertolt Brecht (Συγγραφέας)

 

Γιώργος Δεπάστας (Μεταφραστής)