ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Όπως όλες οι μεγάλες επαναστάσεις, η Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 λειτούργησε σαν μια πυρηνική έκρηξη: καταλύοντας την καθεστηκυία κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική τάξη, αποδέσμευσε πρωτόγνωρες δημιουργικές δυνάμεις με διακηρυγμένο στόχο το χτίσιμο μιας νέας κουλτούρας, τη δημιουργία μιας νέας σοσιαλιστικής κοινωνίας, τη διάπλαση ενός νέου τύπου ανθρώπου, ενός νέου συλλογικού υποκειμένου, με βάση τις αρχές της κοινωνικής ισότητας και της προόδου. Εικαστικοί καλλιτέχνες και αρχιτέκτονες, λογοτέχνες και άνθρωποι του θεάτρου και του κινηματογράφου, ανάμεσά τους ο Καζιμίρ Μαλέβιτς, ο Σεργκέι Άιζενσταϊν, ο Βλαντίμιρ Τάτλιν, ο Ελ Λισίτσκι, ο Αλεξάντρ Ρόντσενκο και η σύντροφός του Βαρβάρα Στεπάνοβα, η Λιουμπόφ Ποπόβα, ο Αλεξάντρ Βέσνιν και οι αδελφοί του Λεονίντ και Βίκτορ, ο Ιβάν Λεονίντοφ, ο Κονσταντίν Μέλνικοφ, o Mοϊσέι Γκίνζμπουργκ και πολλοί άλλοι, στρατεύτηκαν στην πραγμάτωση αυτού του νέου οράματος και αποτύπωσαν μέσα από τα σύνθετα έργα και τα μανιφέστα τους τους στόχους της νέας επαναστατικής τέχνης· ο σουπρεματισμός, ο κονστρουκτιβισμός, ο ωφελιμισμός-προντουκτιβισμός, ο ρασιοναλισμός, ο φορμαλισμός υπήρξαν τα καλλιτεχνικά ρεύματα που τροφοδότησαν το σαρωτικό ποτάμι της σοβιετικής πρωτοπορίας ή του σοβιετικού μοντερνισμού, για μια περίπου δεκαπενταετία μετά την Επανάσταση, πριν από την επιβολή της σταλινικής ορθοδοξίας.
Η μελέτη του Κωνσταντίνου Ξανθόπουλου δεν αρκείται σε μια αισθητική αποτίμηση του πολύπτυχου αυτού κινήματος, η σημασία του οποίου μόλις τις τελευταίες δεκαετίες άρχισε να εκτιμάται στις πραγματικές της διαστάσεις. Αφού εξετάσει το ιστορικό, κοινωνικό, ιδεολογικό και αισθητικό υπόβαθρο αυτής της δημιουργικής έκρηξης, την ώσμωση ιδεών και τάσεων και τον διάλογο, σε μια αρχική φάση τουλάχιστον, ανάμεσα στη σοβιετική και τη δυτική πρωτοπορία, αναδεικνύει το επαναστατικό έργο κυρίως της αρχιτεκτονικής πρωτοπορίας, ως κατεξοχήν πεδίου συγκερασμού των τεχνών, της επιστήμης και των νέων κοινωνικών ιδεών. Σημαντική συμβολή της μελέτης είναι μεταξύ άλλων η παρουσίαση του έργου και της λειτουργίας των ΦΧΟΥΤΕΜΑΣ και ΦΧΟΥΤΕΪΝ, των εκπαιδευτικών φορέων που συγκροτήθηκαν μετά την Επανάσταση με όραμα τη συνθετική προσέγγιση της αρχιτεκτονικής και διαφόρων εκφάνσεων της τέχνης και την οργανική διασύνδεσή τους με τη βιομηχανική παραγωγή και τις ανάγκες της νέας κοινωνίας.
ΠΡΟΣΩΠΑ
Κωνσταντίνος Ε. Ξανθόπουλος (Συγγραφέας)
Ο Κωνσταντίνος Ε. Ξανθόπουλος σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Ε.Μ.Π. και μεταπτυχιακά στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Πανεπιστημίου Columbia της Νέας Υόρκης (M.Sc., Ph.D.). Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Columbia (1970-1974), καθώς και στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών (1999-2006). Υπήρξε Ερευνητής σε διάφορα Κέντρα εφαρμοσμένης αρχιτεκτονικής έρευνας στο εξωτερικό (ΗΠΑ, Σουηδία). Από το 1965 άσκησε το αρχιτεκτονικό λειτούργημα συνεργαζόμενος αρχικά σε αρχιτεκτονικά Γραφεία (Κυπριανού Μπίρη, Δοξιάδη, Robert Chapman). Το 1977 ίδρυσε το Γραφείο του στην Αθήνα (ΣΥΜΑ-Σύμπραξη Αρχιτεκτόνων) εκπονώντας με τους συνεργάτες του μελέτες και διαγωνισμούς κυρίως ειδικών κτηρίων (νοσοκομείων, σχολείων, πανεπιστημιακών συγκροτημάτων κ.ά.).
Έχει γράψει δοκίμια και άρθρα δημοσιευμένα σε έντυπα και διαδικτυακά περιοδικά και επιθεωρήσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται και δημοσιεύσεις πανεπιστημιακών συγγραμμάτων (Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο), μελετών και μεταφράσεων. Ενδεικτικά αναφέρονται: Η Ειρωνεία της φαντασίας…. Θύμιος Ξανθόπουλος (1902-1988): Βιογραφικό και λογοτεχνικό «ταξίδι» ενός λησμονημένου πεζογράφου από την «Αργώ» της Αλεξάνδρειας και εκείθεν (Οσελότος, 2014), Το νοσοκομείο στις διασταυρώσεις της αρχιτεκτονικής με την ιατρική (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2016), Alvar Aalto and Greece; Trailing Ariadne‘s Thread (Melissa, 2019), Δώδεκα δοκίμια για τον Άνθρωπο, την Τέχνη και την Αρχιτεκτονική, 1980-2018 (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2021· μετάφραση με την Αναστασία-Σάσα Λαδά δοκιμίων του Juhani Pallasmaa).
Από το 2007, μοιράζεται τον πολύτιμο χρόνο του μεταξύ Αθήνας, Ελσίνκι και Μπανγκόκ.
(Πηγή: “Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης”, 2025)
