Στα ίχνη της ανθρώπινης φύσης: Ψηφιακή επιτέλεση και μετανθρωπισμός

Γιατί η ενσωμάτωση των ψηφιακών τεχνολογιών στις επιτελεστικές τέχνες, όπως το θέατρο, η μουσική, η performance art, θεωρείται συχνά απειλητική για τη ζωντανότητά τους, δηλαδή για τη φυσική ενσώματη παρουσία καλλιτεχνών και κοινού στον ίδιο φυσικό χώρο και χρόνο; Διερευνώντας τη συζήτηση που αναπτύσσεται γύρω από αυτό το ερώτημα, η συγγραφέας διαπιστώνει ότι οι απόψεις που διατυπώνονται στο πεδίο των σπουδών επιτέλεσης (και άλλα συναφή αντικείμενα), μολονότι πολλές και διαφορετικές, είναι συνήθως θεμελιωμένες στο δίπολο πραγματικότητα-δυνητικότητα, και εγκλωβισμένες στις αντιφάσεις που προκύπτουν από αυτό. Η συζήτηση φανερώνει μια αγωνία, η οποία αφορά όχι την οντολογία της επιτέλεσης, αλλά την οντολογία του ανθρώπου, και ανακυκλώνει, στα σύγχρονα τεχνοπολιτισμικά συμφραζόμενα, προβλήματα (επιστημολογικά, ηθικά και πολιτικά) που συνδέονται με το γνωστό δίπολο φύση-πολιτισμός. Το βιβλίο αξιοποιεί προβληματισμούς ανθρωπολόγων, το έργο των οποίων εντάσσεται (ρητά ή άρρητα) κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά, σε ποικίλα ρεύματα του μετανθρωπισμού, και προτείνει έναν διαφορετικό τρόπο κατανόησης της ψηφιακής επιτέλεσης: ως πεδίο ανάδυσης νέων ενσώματων υποκειμένων, τα οποία συγκροτούν και κατοικούν νέους χώρους και χρόνους, και συνεπώς αμφισβητούν περαιτέρω, στο επίπεδο τόσο της ζώσας και βιωμένης εμπειρίας όσο και της γνώσης αυτής της εμπειρίας, επίμονες βιολογικές και ουσιοκρατικές εννοιολογήσεις του ανθρώπου και της φύσης (του).

Βασιλική Λαλιώτη (Συγγραφέας)

Η Βασιλική Λαλιώτη σπούδασε Ιστορία-Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και Ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο Ντάραμ. Έχει διδάξει στο ΕΑΠ και στο ΕΚΠΑ (Τμήμα Μουσικών Σπουδών) όπου σήμερα είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια ανθρωπολογίας της επιτέλεσης. Τα ερευνητικά ενδιαφέροντά της καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ζητημάτων που αφορούν τη μελέτη επιτελεστικών τεχνών όπως η μουσική και το θέατρο: τη συγκρότηση εθνικών/εθνοτικών ταυτοτήτων και τις πολιτικές της μνήμης, τη μετανάστευση, τη δημοφιλή κουλτούρα, τη σχέση μεταξύ της (μεθ)οριακότητας και της ενσυνειδητότητας ως συλλογικής πρακτικής. Τα τελευταία χρόνια εστιάζει σε ερωτήματα που θέτουν οι ψηφιακές τεχνολογίες στο πεδίο των επιτελεστικών τεχνών και στην ανάδειξη της συμβολής της ανθρωπολογίας στη μελέτη αυτού του πεδίου. Έχει επιμεληθεί τον τόμο Ψηφιακές τεχνολογίες και τέχνες (2022), είναι συγγραφέας των βιβλίων Το σάουντρακ της ζωής μας. Σύγχρονα θέματα στη μελέτη της δημοφιλούς μουσικής (2016) και «…γιατί κυλά στο αίμα μας». Από το αρχαίο δράμα στο φλαμένκο. Επιστρέφοντας την ανθρωπολογία στο πεδίο της εμπειρίας (2010, συσσυγγραφή), και κείμενά της έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους.

(Πηγή: “Εκδόσεις Νήσος”, 2025)