Τι είπε πραγματικά ο Δαρβίνος; Γιατί μια κατά βάση βιολογική θεωρία κίνησε το ενδιαφέρον τόσο διαφορετικών ως προς την ιδεολογία και τη συγκρότηση φιλοσόφων, οικονομολόγων και κοινωνιολόγων; Τι βρήκαν εκεί ο υπέρμαχος των αγορών Χέρμπερτ Σπένσερ, ο συγγραφέας του Κομμουνιστικού Μανιφέστου Καρλ Μαρξ και ο αναρχικός ακτιβιστής Πιοτρ Κροπότκιν;
Πώς τα ίδια τα γραπτά του Δαρβίνου έγιναν επιστημονικό άλλοθι για τους απολογητές μιας άδικης κοινωνικής δομής, η οποία εδώ και μερικές χιλιάδες χρόνια βλέπει την ανισότητα δύναμης και πλούτου ως τη φυσική ανθρώπινη κατάσταση; Γιατί η ίδια γραμμή σκέψης θεωρεί τον πόλεμο έμφυτο δαρβινικό χαρακτηριστικό με προσαρμοστική αξία, και συνεπώς αναπόφευκτο; Πώς μια επιστημονική θεωρία για την εξέλιξη των οργανισμών και τη φυσική επιλογή οδήγησε στο κίνημα του κοινωνικού δαρβινισμού και στην αποτρόπαιη ευγονική των ναζί;
Γιατί μετά το σύντομο μεταπολεμικό διάλειμμα ο κοινωνικός δαρβινισμός αναβιώνει στην εποχή του νεοφιλελευθερισμού, όπου χωρίς ντροπή εξυμνείται από αρκετούς πολιτικούς ηγέτες, συστημικούς διανοητές, επιστήμονες και διαμορφωτές της κοινής γνώμης; Πώς μια ανθρωπότητα με τη σημερινή κοινωνική και οικονομική δομή και την εκκωφαντική ανισότητα θα διαχειριστεί την επερχόμενη κλιματική κρίση και τους κινδύνους της Βιοτεχνολογικής Επανάστασης;
Υπάρχει άραγε κάτι που θα μπορούσε να ονομαστεί ανθρώπινη φύση; Δηλαδή ένα σύνολο συμπεριφορικών χαρακτήρων και αξιών που να περιγράφει συνοπτικά τον άνθρωπο; Που να είναι συνάμα καθολικό και να περιλαμβάνει διαχρονικά και χωρικά όλους τους ανθρώπινους πολιτισμούς; Και είναι άραγε αυτή η φύση βίαιη, πολεμοχαρής και εγωιστική; Κι αν όντως υπάρχει κάτι τέτοιο, από πού προέρχεται; […] Είναι ο άνθρωπος από τη φύση του ιδιοτελής ή ανιδιοτελής; Απατεώνας ή έντιμος; Μοχθηρός ή αλληλέγγυος; Φιλοπόλεμος ή ειρηνιστής; Εγωιστής ή αλτρουιστής; Αρπακτικό ή πρόβατο; Γεράκι ή περιστέρι; Ευαίσθητος ή απαθής; Άπληστος ή μετρημένος; Άδικος ή δίκαιος; Ανταγωνιστικός ή συναγωνιστικός; Εντέλει, είναι από τη φύση του κακός ή καλός; Το γεγονός και μόνο ότι διαθέτουμε λέξεις για όλους αυτούς τους αντίθετους χαρακτήρες μάς υποδεικνύει ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά μπορεί να βρεθεί μετακινούμενη σε οποιαδήποτε θέση μεταξύ των δύο αντίθετων άκρων του εκκρεμούς.
Γιάννης Μανέτας (Συγγραφέας)
Ο Γιάννης Μανέτας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1947. Σπούδασε φυσιογνωσία και γεωγραφία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και απέκτησε τον τίτλο του διδάκτορα βιολογικών επιστημών από το Πανεπιστήμιο της Πάτρας το 1976. Από το 1978 έως το 2014 εργάστηκε στο ίδιο πανεπιστήμιο. Το 1993 εξελέγη Καθηγητής Φυσιολογίας Φυτών. Έχει επίσης εργαστεί ερευνητικά στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών επιστημών «Δημόκριτος», στον Πειραματικό Σταθμό «Abisco» της Λαπωνίας και στα Πανεπιστήμια Stirling (Σκοτία), Göteborg (Σουηδία), Essen και Karlsruhe (Γερμανία). Από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης κυκλοφορούν τα βιβλία του Τι θα έβλεπε η Αλίκη στη χώρα των φυτών (1η έκδ. 2010, 6η έκδ. 2023), που έχει μεταφραστεί και στα αγγλικά, Περί φυτών αφηγήματα – Μικρές ιστορίες για φυτά που άλλαξαν τον κόσμο (1η έκδ. 2014, 5η έκδ. 2019), Η ζωή σήμερα, άλλοτε, αλλού και στο μέλλον – Η λογική των βιολογικών συστημάτων (2019) και Η συμβιωτική περιπέτεια – Η καταγωγή της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, και οι βιολογικές και κοινωνικές τους συνέπειες (2023). Έχει γράψει επίσης τα μυθιστορήματα Τη νύχτα που αγκάλιασε το Ginkgo biloba (Αιώρα, 2017) και Η στιγμή και το στίγμα (Κέδρος, 2022).
(Πηγή: “Εκδόσεις Διόπτρα”, 2025)
