Τελικά πώς πέρασε ο χρόνος; Ο ποιητής περιγράφει αυτή την κοινή, κοινότατη εµπειρία χρωµατισµένη αφενός µεν από νοσταλγία για τις χαµένες πια χαρές της νεότητας, αφετέρου δε από έκπληξη για το «πώς πέρασεν η ώρα». Αυτή η πολλές φορές γλυκόπικρη και εντελώς άκοπη «αναβίωση» περασµένων συµβάντων σχετίζεται µε τη λειτουργία ειδικών περιοχών του εγκεφάλου.
Το περιεχόµενο της ονειροπόλησης, το υλικό της, είναι οι µνήµες, τα συµβάντα του παρελθόντος, τα οποία περιέχουν στοιχεία αισθητηριακά (εικόνες, ακούσµατα, οσµές κ.λπ.) αλλά και µη αισθητηριακά (σκέψεις και συναισθήµατα). Έτσι η ονειροπόληση αντανακλάται σε εγκεφαλικό επίπεδο στην ενεργοποίηση ενός εκτεταµένου εγκεφαλικού κυκλώµατος (του default network), που περιλαµβάνει τον κροταφικό λοβό (η µνήµη), τον µετωπιαίο λοβό, το µεταιχµιακό σύστηµα (το συναίσθηµα µε τον αµυγδαλοειδή πυρήνα) και τον βρεγµατικό λοβό (για τον έλεγχο της προσοχής). Η ενεργοποίηση του κυκλώµατος αυτού εγκαινιάζει τη στροφή της προσοχής του ατόµου από τα συµβαίνοντα στο περιβάλλον στον «εσωτερικό» του κόσµο. Στη διάρκεια αυτής της γλυκόπικρης ονειροπόλησης το εσωτερικό µας ρολόι επιβραδύνεται πιθανότατα γιατί ο χρόνος ο αντικειµενικός δεν έχει καµία σηµασία εκείνη την ώρα.
Η αναδροµική εκτίµηση της χρονικότητας, η εκτίµηση δηλαδή του παρελθόντος χρόνου, είναι πάντα µικρότερη του αντικειµενικού γιατί στην ονειροπόληση/ανάµνηση «διαλέγουµε» ορισµένα µόνο («τα σπουδαιότερα») από τα συµβάντα εκείνης της περιόδου. Αυτή η επιλογή εκφράζεται µε την επέµβαση της προσοχής στη σηµασιολογική και συναισθηµατική αξιολόγηση των συµβάντων. Η επιλεκτική αξιολόγηση επιφέρει τροµακτική συµπύκνωση του υποκειµενικού χρόνου. Αυτή είναι η έκπληξη που νιώθει ο ποιητής, την οποία περιγράφει µε σαφήνεια και λιτότητα, µεταπλάθοντας έτσι µια κοινή εµπειρία σε ποίηµα για «το πέρασµα του χρόνου».
Ο συγγραφέας Ιωάννης Θ. Ευδοκιµίδης, Οµότιµος Καθηγητής Νευρολογίας στο ΕΚΠΑ, σε ένα σύντοµο αλλά µεστό έργο προσεγγίζει το ποίηµα «Απ’ τες εννιά…» του Κ. Π. Καβάφη µέσα από ένα νευροεπιστηµονικό πρίσµα: επιχειρεί να αντιστοιχίσει την εµπειρία τού «πώς πέρασε ο χρόνος» µε τους υποκείµενους νευροψυχολογικούς και νευροβιολογικούς εγκεφαλικούς µηχανισµούς της αντίληψης του χρόνου.
Ιωάννης Θ. Ευδοκιµίδης (Συγγραφέας)
O Ιωάννης Θ. Ευδοκιµίδης γεννήθηκε στον Πειραιά το 1950 και αποφοίτησε από την Ιωνίδειο Πρότυπο Σχολή Πειραιώς το 1967. Σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστηµίου Αθηνών και έλαβε την ειδικότητα Νευρολογίας – Ψυχιατρικής.
Από το 1978 εργάσθηκε στο Αιγινήτειο Νοσοκοµείο, στην αρχή ως ειδικευόµενος και στη συνέχεια διανύοντας όλη την ακαδηµαϊκή ιεραρχία µέχρι το 2017, οπότε αφυπηρέτησε ως Καθηγητής Νευρολογίας και ∆ιευθυντής της Α΄ Νευρολογικής Κλινικής.
Έχει µετεκπαιδευτεί στο Strasbourg (Γαλλία) το 1984-1985 και στο Freiburg (Γερµανία) το 1990-1992. Στο διάστηµα 2012-2014 ορίστηκε διοικητής της Β΄ Υγειονοµικής Περιφέρειας Πειραιώς και Νήσων. Από το 2018 είναι Οµότιµος Καθηγητής Νευρολογίας του ΕΚΠΑ.
Κύρια ερευνητικά ενδιαφέροντά του είναι η νευροφυσιολογία και η νευροψυχολογία της οφθαλµοκίνησης, καθώς και η µελέτη της κατανόησης του χώρου και της εικόνας µέσα από τη σπουδή των κινήσεων των οφθαλµών, τόσο σε υγιείς όσο και ασθενείς, αλλά και η µελέτη της γλώσσας και της µνήµης του χώρου.
Από τις εκδόσεις Τόπος κυκλοφορεί το βιβλίο του: Είναι εύκολο να αλλάξουμε ζωή; (2025).
(Πηγή: “Εκδόσεις Τόπος”, 2025)
