Του έρωτα και του θανάτου

Εάν, όπως ισχυριζόταν ο Σιοράν, πατρίδα κάθε ανθρώπου είναι η γλώσσα του, τότε υπάρχει στη γειτονική Ιταλία ένας μικρός αριθμός ανθρώπων που έχουν πατρίδα τους την ελληνική γλώσσα. Σήμερα είναι μοιρασμένοι σε δύο γεωγραφικές περιοχές, το Σαλέντο της Απουλίας και την Καλαβρία. Αν προσπεράσουμε τις ανθρωπολογικές και γλωσσολογικές θεωρίες που ερίζουν για την καταγωγή τους, καθώς και για την προέλευση του ελληνικού ιδιώματος, του γκρίκο, που ομιλείται σ’ αυτές τις περιοχές μέχρι σήμερα, θα βρεθούμε μπροστά σε μια αυταπόδεικτη αλήθεια: είτε κατάγονται από τις ελληνικές αποικίες της αρχαιότητας είτε προέρχονται από τους αποικισμούς των βυζαντινών χρόνων, οι άνθρωποι αυτοί μιλούν για περισσότερα από χίλια, ίσως και τρεις χιλιάδες, χρόνια την ελληνική γλώσσα. Σήμερα τα γκρίκο σβήνουν, αφού τα μιλούν πια ελάχιστοι άνθρωποι και μάλιστα προχωρημένης ηλικίας. Μαζί με τα γκρίκο σβήνει και μια πλουσιότατη προφορική παράδοση, που την αποτελούν θρύλοι, παραμύθια, παροιμίες, γνωμικά, μοιρολόγια και τραγούδια. Από τη διάλεκτο αυτή που εξαφανίζεται, καθώς και από την άλλη δημώδη διάλεκτο του Σαλέντο, τη ρομανική, που πηγάζει από τη λατινική γλώσσα, παρουσιάζουμε εδώ σε ελληνική μετάφραση μια ανθολογία δημοτικών τραγουδιών. Πρόκειται για μοιρολόγια και ερωτικά τραγούδια. Τα κείμενα συγκέντρωσε και επιμελήθηκε ένα γνήσιο τέκνο της ελληνόφωνης Καλημέρας, ο ανθρωπολόγος (αλλά και γνωστός ηθοποιός) Μπρίτσιο Μοντινάρο, άλλοτε καταφεύγοντας σε παλαιότερες γραπτές πηγές και άλλοτε εξορμώντας ο ίδιος στα ελληνόφωνα χωριά της περιοχής του Σαλέντο, όπου συνάντησε τις τελευταίες μοιρολογίστρες και κατέγραψε αυτούς τους λαϊκούς θησαυρούς από τα χείλη τους.