Ψυχολογία του λόγου και της γλώσσας

Η γλώσσα στις ποικίλες μορφές εκδίπλωσής της – ομιλούμενη γλώσσα, γραπτή γλώσσα, εσωτερική γλώσσα, γλώσσα του σώματος, νοηματική γλώσσα, γλώσσα του σχολείου, γλώσσες της επιστήμης και της τέχνης, γλώσσα των νέων, “παγγλωσσία”, κ.τ.λ. – στοιχειοθετεί ένα ισχυρό κοινωνικό μέσο με ανάλογη δυναμική με το οποίο ο άνθρωπος δύναται με τρόπο μοναδικό και δημιουργικό να επικοινωνεί με τον κοινωνικό του περίγυρο και ταυτόχρονα να κοινωνικοποιείται σταδιακά. Η ικανότητά του για γλωσσική επικοινωνία αποτελεί πράγματι αληθινό θαύμα στο πλαίσιο της ανθρώπινης κουλτούρας που μπορεί να προσεγγίσει κανείς αποτελεσματικά επενδύοντας στο διεπιστημονικό της χαρακτήρα αλλά και στη χρήση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας για την εκμάθησή της στη σύγχρονη εποχή. Ο διεπιστημονικός μανδύας μιας τέτοιας προσέγγισης αναδεικνύει το σύνθετο και πολυσημικό χαρακτήρα της γλώσσας του ανθρώπου και ταυτόχρονα διασφαλίζει τους απαραίτητους όρους για πολυσχιδή πρόσβαση και ολοένα αυξανόμενη γνώση-μεταγνώση του οικείου φαινομένου. Το εγχείρημα για και ταυτόχρονη διαπραγμάτευση τόσο της ανάπτυξης όσο και της παθολογίας της γλώσσας στην κλασική διττή της έκφανση – ομιλούμενη και γραπτή – διαπερνά το corpus της παρούσας πραγματείας στο σύνολό του καλύπτοντας, ανάμεσα σε άλλα, επίκαιρα και ενδιαφέροντα θέματα επιστημονικού, κοινωνικού και πραγματολογικού χαρακτήρα. Ιδιαίτερα: α) αναπτύσσονται συσχετίσεις της γλώσσας με τον ανθρώπινο εγκέφαλο και άλλες ανώτερες (νοητικές) λειτουργίες όπως είναι η σκέψη, η μνήμη, η δημιουργικότητα, η μάθηση, το χιούμορ, το συναίσθημα, β) επισημαίνεται η συνύφανσή της με πτυχές της καθημερινής κουλτούρας του ανθρώπου όπως είναι η επικοινωνία, ο πολιτισμός, η ιατρική κλινική πράξη, και γ) εκτίθενται σοβαρές μορφές διαταραχών της ομιλούμενης και γραπτής γλώσσας μ’ έμφαση σ’ εκείνη της δυσλεξίας στο γραπτό λόγο και στο ρόλο ειδικότερα της λογοθεραπείας και των εμπλεκόμενων μερών για την αντιμετώπιση οικείων φαινομένων. Η προγραμματική αναφορά σε μια σειρά θεμάτων που άπτονται της λειτουργίας του λόγου και της γλώσσας στην καθημερινή κουλτούρα του ανθρώπου επιτρέπει τη δημιουργία μικρών και πολύμορφων ψηφίδων αναφοράς που παρατάσσονται η μια δίπλα στην άλλη και κοσμούν με το δικό τους τρόπο τον επενδυτικό καμβά του παρόντος εγχειρήματος. Η θεώρηση του οικείου αντικειμένου στην παρούσα διαπραγμάτευση ταυτίζεται κατ’ εξοχήν μ’ εκείνη της Γνωστικής Ψυχολογίας χωρίς ωστόσο να παραλείπονται και απαραίτητα γλωσσολογικά ή άλλα στοιχεία καλύπτοντας έτσι ένα σημαντικό κενό στην οικεία ελληνική επιστημονική βιβλιογραφία. Ταυτόχρονα μια τέτοια θεώρηση προσδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα στον πραγματολογικό χαρακτήρα του λόγου και της γλώσσας του ανθρώπου που παραπέμπει στο καθημερινό κοινωνικό συγκείμενο.