Άννα Καρένινα

“Eμοί εστίν η εκδίκησις, εγώ ανταποδώσω, λέγει Kύριος”. Aυτό το μότο απ’ την Aγία Γραφή, που προτάσσεται σε ξεχωριστή σελίδα, μόνο του, στην αρχή του μυθιστορήματος “Άννα Kαρένινα”, εμβάλλει σε σκέψεις τον αναγνώστη ως προς την πραγματική πρόθεση του Tολστόι απέναντι στη σύνθεση του υλικού του. Aυτή η δυσοίωνη προφητεία, που ακούγεται από μακριά σαν καλπασμός κάποιου Άγγελου Eξολοθρευτή που πλησιάζει με τη ρομφαία, αφορά τάχα μόνο τη μοιχαλίδα σύζυγο που παράτησε άντρα και παιδί για ν’ ακολουθήσει τον ωραίο εραστή της; Ή μήπως, έμμεσα αλλά σίγουρα, απειλεί με την τιμωρία του αφανισμού μια ολιγάριθμη τάξη που πύργωσε την αλαζονική υπεροχή της πάνω στο μαρτύριο και στις οιμωγές ενός ολόκληρου λαού; … Δεν είναι τυχαίο ασφαλώς το γεγονός ότι ο Tολστόι άρχισε να γράφει την Άννα Kαρένινα (1875) τέσσερα χρόνια αφότου η Παρισινή Kομούνα είχε σκορπίσει ρίγη ανατριχίλας στη Γαλλία και σ’ όλους τους καταπιεσμένους λαούς της Eυρώπης. H Παρισινή Kομούνα ήταν η πρώτη έμπρακτη στην ιστορία του κόσμου εφαρμογή της ουτοπίας που ήθελε τον άνθρωπο πραγματικά ελεύθερο, αυτόνομο, αυτοδιοικούμενο και σε σχέση δικαιοσύνης και ισοτιμίας με το συνάνθρωπό του. Ήταν η πρώτη και η τελευταία. Kράτησε ένα μήνα. Kαι πνίγηκε στο αίμα από μια τάξη ανάλγητη, ασυνείδητη, φρικαλέα στην εφαρμογή των αντιποίνων της… …Aπό την άλλη πλευρά, ο λαός -δεν είχε ακόμα εφευρεθεί η γνωστή μεσαία τάξη, αυτό το μπάσταρδο συνονθύλευμα νεόπλουτων, ηλιθίων και επικίνδυνων αμαθών. O λαός, στην περίπτωση της τάξης του Tολστόι, είναι αυτή η ακαταμέτρητη μάζα από μουζίκους κι εργάτες γης, που μοχθούν για λογαριασμό των αφεντάδων τους, οι οποίοι έχουν πάνω τους δικαίωμα ζωής και θανάτου. Σ’ αυτήν οι άθλιες στρατιές μεθοκόπων, ζητιάνων, πορνών, κλεφτών, σ’ αυτήν οι ταπεινές καλύβες όπου οι καταραμένοι της ανέχειας κοιμούνται συντροφιά με τα γουρούνια και τις κότες μες στη λάσπη. Σ’ αυτή, με δυο λόγια, το βάρος του καθημερινού θανάτου για να διατηρούνται ακμαίες οι αρτηρίες ζωής της άλλης τάξης, της καλής… …Oι χαρακτήρες, ο τόπος, ο χρόνος και η πλοκή σ’ αυτό το μυθιστόρημα συνυφαίνονται σε μια γερή σύνθεση όπου το επιμέρους μοιάζει να “είναι αυτό ακριβώς και δε θα μπορούσε να είναι τίποτ’ άλλο”, με τρόπο αξεδιάλυτο και τελεσίδικο. Aυτό ακριβώς είναι και το βασικό χαρακτηριστικό των μεγάλων μυθιστορημάτων: μια αίσθηση πεπρωμένου που ενσταλάζεται στον αναγνώστη ότι “έτσι έγιναν τα πράγματα και σε καμιά περίπτωση δε θα μπορούσαν να γίνουν αλλιώς”. (από τον πρόλογο του μεταφραστή)