Έθνος, φύλο, πολιτικές ταυτότητας στις παραστατικές τέχνες και τον κινηματογράφο

Από την εποχή της έλευσης του μοντερνισμού και σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, με αφετηρία τις «υπεραφηγήσεις» της μαρξιστικής σκέψης, της ψυχανάλυσης και του δομισμού, η αναζήτηση ταυτοτήτων έχει εξελιχθεί σε ένα ζωτικό κοινωνικό και ανθρωπολογικό ζήτημα του δυτικού πολιτισμού. Η ταυτότητα των ανθρώπων δεν θεωρείται πλέον δεδομένη. Δεν προκαθορίζεται από κάποια ανώτατη αρχή, κοινωνικό σύστημα ή ιδεολογία απόλυτης ισχύος. Το κάθε άτομο έρχεται στον κόσμο χωρίς να του έχουν αποδοθεί εκ των προτέρων σταθερά κοινωνικά χαρακτηριστικά πέραν των φυσικών ιδιοτήτων του. Γεννιέται μεν σε ένα συγκεκριμένο ταξικό, και ενίοτε θρησκευτικό και εθνοτικό περιβάλλον, αλλά αυτές οι εξωτερικές συνθήκες δεν το δεσμεύουν αμετάκλητα. Η αντίληψη που διαμορφώνει το κοινωνικό περιβάλλον ή το ίδιο το άτομο για τον εαυτό του και οι ρόλοι που αναλαμβάνει κατασκευάζονται μέσα από μια διαρκή αλληλεπίδραση μεταξύ προσωπικών επιλογών και κοινωνικών επιταγών. Μέσα σε αυτά τα κοινωνικά και ιστορικά δεδομένα ο όρος «ταυτότητα» αποδεικνύεται επιστημονικά πολυσήμαντος και επιτρέπει την αναθεώρηση των παραδοσιακών μεθοδολογιών προσέγγισης του πολιτισμού με έναν τρόπο που διευρύνει τους επιστημολογικούς ορίζοντες. Στην τέχνη γενικότερα και στις παραστατικές τέχνες ιδιαίτερα, στις οποίες η βίωση ρόλων είναι σύμφυτη με τη δημιουργία, το ζήτημα των ταυτοτήτων βρίσκεται στο επίκεντρο τόσο της καλλιτεχνικής πρακτικής όσο και της θεωρίας όπως αυτή αναπτύσσεται στα διαφορετικά επιστημονικά πεδία των θεατρικών και κινηματογραφικών σπουδών και εν γένει στο πεδίο των Πολιτισμικών Σπουδών. Την πολλαπλότητα του όρου και των προσεγγίσεών του διερευνούν οι εισηγήσεις στη διημερίδα που οργάνωσε το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών με τίτλο «Έθνος, φύλο, πολιτικές ταυτότητας, στις παραστατικές τέχνες και τον κινηματογράφο» (27-28 Μαΐου 2022).

Συλλογικό έργο (Συγγραφέας)

 

Κατερίνα Αρβανίτη (Επιμέλεια)

Η Κατερίνα Αρβανίτη γεννήθηκε στην Αθήνα. Αποφοίτησε από το Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων το 1987 και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Κλασική Φιλολογία και στη Θεατρολογία στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου (University College), στο Πανεπιστήμιο του Reading και στο Πανεπιστήμιο του Kent, από το οποίο και έλαβε τον τίτλο της διδάκτορος στις Θεατρικές Σπουδές το 1996. Η διδακτορική της διατριβή είχε ως θέμα την παρουσίαση των γυναικών στις σύγχρονες παραστάσεις της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας (The Representation of Women in Contemporary Productions of Ancient Greek Tragedy with Special Reference to the Theme of Matricide). Είναι Επίκουρος Καθηγήτρια στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών. Τα ερευνητικά και διδακτικά της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στις σύγχρονες σκηνικές προσεγγίσεις του αρχαίου ελληνικού δράματος στους νεότερους χρόνους.

 

Κωνσταντίνος Κυριακός (Επιμέλεια)

O Κωνσταντίνος Κυριακός γεννήθηκε στη Χίο. Είναι Καθηγητής της Ιστορίας του Θεάτρου και του Ελληνικού Κινηματογράφου στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών, όπου διδάσκει στον προπτυχιακό και μεταπτυχιακό κύκλο σπουδών. Οι σπουδές, το ερευνητικό, συγγραφικό και διδακτικό του έργο αφορούν τα πεδία της θεατρολογίας, του κινηματογράφου και της φιλολογίας. Εργάσθηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Τμήμα Φιλολογίας), στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, στο Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Βόλου και στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Αρθρογραφεί στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο και είναι τακτικό μέλος της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Στο συγγραφικό του έργο συναριθμούνται περισσότερα από εκατόν πενήντα μελετήματα και άρθρα δημοσιευμένα σε συλλογικούς τόμους και Πρακτικά Συνεδρίων, καθώς και δεκαέξι μονογραφίες με αντικείμενο τις διεπιστημονικές προσεγγίσεις του θεάτρου με τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο, τον αρχαίο μύθο και τον κινηματογράφο, το ρωσικό/σοβιετικό θέατρο, τη σκηνική πρόσληψη του Αντόν Τσέχοφ, την ιστορία και θεωρία της υποκριτικής τέχνης και τις αναπαραστάσεις του κοινωνικού φύλου και της ετερότητας στο θέατρο, στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση.

(Πηγή: “Εκδόσεις Παπαζήση”, 2022)

 

 

Ιωάννα Παπαγεωργίου (Επιμέλεια)