Έκθεση για τη Β΄ και τη Γ΄ Λυκείου – Θέμα Δ

Το βιβλίο αυτό γράφτηκε στην πορεία χρόνων, ακολουθώντας τις εξελίξεις στον τρόπο διδασκαλίας και εξέτασης του μαθήματος των Νέων Ελληνικών, με πρώτιστο στόχο να αποτελέσει ένα εργαλείο στα χέρια μαθητών και μαθητριών για την κατάλληλη προετοιμασία τους ενόψει των Πανελλαδικών εξετάσεων. Περιέχει 124 θέματα, διαχωρισμένα σε 15 ενότητες, που προσφέρουν ένα πλήθος επιχειρημάτων χρήσιμων για την καλύτερη κατανόηση της σύγχρονης πραγματικότητας και την κριτική προσέγγισή της από την πλευρά του μαθητή / της μαθήτριας. Η οργάνωση των επιχειρημάτων βασίζεται στην ανάλυση αιτιωδών νοηματικών σχέσεων, ώστε να γίνεται αντιληπτό πώς προκύπτουν διάφορα δεδομένα και πώς καταλήγουμε σε αιτιολογημένα συμπεράσματα, τα οποία καθιστούν τον λόγο πειστικό. Στόχος, λοιπόν, είναι ο μαθητής / η μαθήτρια να μάθει να οργανώνει λογικά τη σκέψη και να επιχειρηματολογεί εύστοχα και επαρκώς για την παραγωγή συγκροτημένου και πειστικού λόγου. Τα θέματα που αναλύονται στο βιβλίο βασίζονται στην ακόλουθη λογική: 1. Το σημαντικότερο είναι να κατανοήσει κάθε παιδί πώς οργανώνεται ένα επιχείρημα, ώστε να είναι όχι μόνο πλήρες νοηματικά αλλά και πειστικό. Σε αυτό βοηθούν τα βελάκια που χρησιμοποιούνται, τα οποία καθιστούν φανερές τις αιτιώδεις σχέσεις ανάμεσα στα νοήματα, οπότε το παιδί μπορεί να αντιληφθεί τι προκαλεί ό,τι ακολουθεί. Με αυτόν τον τρόπο μαθαίνει να οργανώνει λογικά τη σκέψη του, καθώς το επιχείρημα αποτελεί έκφραση της λογικής μας: – Κάθε πρόβλημα οφείλεται σε άλλα προβλήματα και πιθανόν σε δυσλειτουργίες των φορέων αγωγής, ενώ προκαλεί, με τη σειρά του, άλλα προβλήματα. – Κάθε εξέλιξη έχει αιτιώδη σχέση με άλλες εξελίξεις. 2. Πολλά φαινόμενα που μας απασχολούν «ξεκινούν» από τον τρόπο που σκεφτόμαστε (π.χ. από το τεχνοκρατικό πνεύμα, την υλιστική νοοτροπία, το ωφελιμιστικό πνεύμα…). 3. Η υγιής παιδεία από την οικογένεια και το σχολείο αποτελεί παράγοντα που συντελεί στην πρόληψη ή και την αντιμετώπιση προβληματικών καταστάσεων. 4. Η διερεύνηση των συνεπειών ενός φαινομένου μπορεί να αφορά το άτομο ως προσωπικότητα (πνευματική – ηθική – κοινωνική υπόσταση, ψυχισμός) ή την ποιότητα της ζωής του (την υγεία, την εργασιακή του ζωή και, κατ’ επέκταση, το βιοτικό του επίπεδο, την πολιτική του στάση…), ενώ είναι πιθανό να αφορά και ευρύτερους τομείς, όπως η πολιτική ζωή (δημοκρατία), η οικονομία, η κοινωνική πραγματικότητα, ο τομέας των επιστημών και της τεχνολογίας, η πολιτιστική ζωή (τέχνες, αθλητισμός), η εθνική ζωή των λαών, οι διεθνείς σχέσεις, αλλά και φορείς όπως η οικογένεια και το εκπαιδευτικό σύστημα. 5. Η αντιμετώπιση προβληματικών καταστάσεων επιτυγχάνεται μέσα από την ορθή λειτουργία των φορέων που ασκούν επίδραση στη σκέψη και την ηθική των ανθρώπων, όπως η οικογένεια, το σχολείο, τα μέσα ενημέρωσης, κυρίως το διαδίκτυο πλέον, και η Πολιτεία, η οποία διαθέτει πολύ δυνατά «όπλα», όπως οι νόμοι. Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, επιβάλλεται να ενεργοποιηθούν και οι διεθνείς οργανισμοί ή οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, ενώ συχνά μπορούν να βοηθήσουν και οι άνθρωποι της διανόησης, δείχνοντας τον δρόμο για τον περιορισμό προβληματικών καταστάσεων. 6. Υπάρχουν ποικίλοι τρόποι εισαγωγής σε ένα θέμα. Για παράδειγμα, όταν έχουμε να διερευνήσουμε μια έννοια που έχει «θετικό πρόσημο», μπορούμε να ξεκινήσουμε τον πρόλογό μας με αναφορά στον πολιτισμό, μια έννοια ευρεία, που συμπεριλαμβάνει όλα τα ανθρώπινα δημιουργήματα. Αντίθετα, όταν έχουμε να διερευνήσουμε μια έννοια με «αρνητικό πρόσημο», μπορούμε να την εντάξουμε στις προβληματικές συνθήκες της σύγχρονης πραγματικότητας που μας ταλανίζουν. Ή μπορούμε να την παρουσιάσουμε ως ένδειξη της «κακής» πλευράς της ζωής, ενώ έχουμε αναφέρει πιο πριν τη θετική πλευρά της (την ενίσχυση του δημοκρατικού θεσμού και την κατοχύρωση των ανθρώπινων δικαιωμάτων σε πολλές χώρες του κόσμου, την ανάπτυξη των επιστημών και της τεχνολογίας, τις ποικίλες προόδους σε διάφορους τομείς…). Τότε ο πρόλογος αποκτά αντιθετική μορφή. 7. Ο τρόπος με τον οποίο ξεκινούμε την εκάστοτε εργασία και ο τρόπος με τον οποίο την ολοκληρώνουμε εξαρτώνται πάντα από το επικοινωνιακό πλαίσιο που θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε. Ταυτόχρονα αυτό καθορίζει και το ύφος και τα ρηματικά πρόσωπα που εμφανίζονται στο κείμενό μας.

Ελένη Κ. Ποντίκα (Συγγραφέας)