Αν αναρωτηθήκατε ποτέ με τι μοιάζουν οι εξωγήινοι, το χταπόδι ίσως είναι η πιο εύστοχη απάντηση! Από παλιά θεωρούσαμε τα πτηνά και τα θηλαστικά ως τα ευφυέστερα πλάσματα στη Γη. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχει γίνει σαφές πως υψηλή ευφυΐα έχουν επίσης αναπτύξει εξαιρετικά διαφορετικές μορφές ζωής – και συγκεκριμένα τα κεφαλόποδα, και πάνω απ’ όλα τα χταπόδια. Κι αυτό γιατί μεταξύ άλλων παρατηρήσαμε ότι, τουλάχιστον τα χταπόδια, όταν βρίσκονται σε αιχμαλωσία βρίσκουν τρόπους να εκδηλώνουν τις συμπάθειες, τις αντιπάθειες ή την περιφρόνησή τους, κλέβουν τροφή από γειτονικές δεξαμενές, σβήνουν όσα φώτα τούς ενοχλούν (!), ενώ εκτελούν και θεαματικότατες αποδράσεις…
Ο Πήτερ Γκόντφρυ-Σμιθ, διακεκριμένος φιλόσοφος της επιστήμης και δεινός δύτης, περιγράφει πώς συμπεριφέρονται τα χταπόδια που ζουν ελεύθερα κοντά στις ακτές της Αυστραλίας και, ταυτόχρονα, προσπαθεί να απαντήσει σε μια σειρά από καίρια ερωτήματα: Πώς απέκτησαν τα ζώα συνείδηση του εαυτού τους; Αποτελεί άραγε τυχαίο γεγονός ότι η διαδικασία της εξέλιξης μας έδωσε τουλάχιστον δύο διαφορετικές μορφές ευφυΐας; Τι είδους ευφυΐα διαθέτουν τα κεφαλόποδα; Πώς έγινε τόσο έξυπνο το χταπόδι, τη στιγμή που ζει λίγο και έχει περιορισμένη κοινωνική ζωή; Πώς είναι να έχεις οχτώ πλοκάμια με τόσο πολλούς νευρώνες ώστε αυτά να μπορούν να «σκέφτονται από μόνα τους»;
Τούτο το συναρπαστικό βιβλίο, το οποίο έχει μεταφραστεί σε τουλάχιστον 20 γλώσσες, αλλάζει οριστικά την αντίληψη και την εικόνα που έχουμε για τα χταπόδια, για την εξέλιξη της ευφυΐας και για την ίδια την ουσία της ζωής στον πλανήτη μας!
Peter Godfrey-Smith (Συγγραφέας)
Ο Peter Godfrey-Smith (1965) είναι αυστραλός φιλόσοφος της επιστήμης και συγγραφέας, τακτικός καθηγητής Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϋ. Έχει διδάξει επίσης στα αμερικανικά πανεπιστήμια Χάρβαρντ και Στάνφορντ, καθώς και στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας. Σφοδρός επικριτής του ευφυούς σχεδιασμού, εξελέγη το 2022 μέλος της Αμερικανικής Φιλοσοφικής Εταιρείας. Άλλα βιβλία του: Theory and reality: Αn introduction to the philosophy of science (α’ έκδ. 2003), Darwinian populations and natural selection (2009, Βραβείο Lakatos 2010), Metazoa: Animal life and the birth of the mind (2020).
Φωτογραφία: ©Paul Morejón Studios
(Πηγή: “Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης”, 2024)
Χρήστος Η. Γεμελιάρης (Μεταφραστής)
