Ανάμεσα στη Γαλλική Επανάσταση και τον φασισμό

Το έτος 1789 η Γαλλική Επανάσταση ήρθε για να ανατρέψει τις παραδοσιακές αξίες και τους παλιούς θεσμούς. Κάθε επανάσταση, κάθε πόλεμος και κάθε κοινωνική αναταραχή γεννούν νέες σκέψεις κι οδηγούν αρχικά σε μια πνευματική σύγκρουση. Το χαρτί και η μελάνη είναι τα πρώτα όπλα. Ιδέες γεμάτες συναίσθημα, είτε για το άτομο, είτε για το έθνος. Θεωρίες γεμάτες οργή για το σήμερα και το χθες και κηρύγματα για το αύριο. Άλλοι γράφουν για να γκρεμίσουν κι άλλοι για να υπερασπιστούν όσα απειλούνται να γκρεμιστούν. Πριν από κάθε επανάσταση υπάρχει ο αθόρυβος πόλεμος των διανοητών. Οι μάζες, κατά τη διάρκεια του διανοητικού πολέμου, συνεχίζουν ανέμελα τη ζωή τους. Έπειτα ο πόλεμος των διανοουμένων γεννά πολιτική, οι ιδέες γίνονται κίνημα. Και τότε η μελάνη γίνεται αίμα. Φαίνεται ότι αυτό εννοούσε ο Νίτσε όταν έγραφε στο «Ζαρατούστρα» του: «Απ’ όλα τα γραπτά αγαπώ μόνο αυτά που γράφτηκαν με αίμα. Γράψε με αίμα και θα ανακαλύψεις ότι το αίμα είναι πνεύμα». O Stanley Payne έχει γράψει ότι «oι νέες πολιτικές τάσεις συνήθως εμφανίζονται στη Γαλλία νωρίτερα από οποιαδήποτε άλλη χώρα». Και είχε δίκιο. Οι ιδέες του Charles Maurras και του Maurice Barrès επηρέασαν και Έλληνες διανοούμενους, όπως ο Ίων Δραγούμης, ο Κωστής Παλαμάς, ο Νεοκλής Καζάζης, ο Περικλής Γιαννόπουλος, ο Γιάννης Ψυχάρης κι ο Νίκος Καζαντζάκης. Ο Barrès ήταν ο μεγάλος αρνητής του κοσμοπολιτισμού και του ιμπεριαλισμού. Αγωνίστηκε για την απελευθέρωση της ιδιαίτερης πατρίδας του από τους Γερμανούς, της Λωρραίνης, όπως κι ο δικός μας Ίων Δραγούμης για την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τους Οθωμανούς. Ο Γάλλος διανοούμενος ήταν υπέρμαχος των εθνικοτήτων: «Σκέφτηκε η Γαλλική Επανάσταση να αφαιρέσει τα σύνορα και να δημιουργήσει μόνο ένα κράτος; Δεν θα μπορούσε, δεν ήθελε. Καθορίζει την αρχή των λαών να κυβερνούν τον εαυτό τους. Πώς το αξιοποίησαν; Εφαρμόζοντας την αρχή των εθνικοτήτων».

Αλέξανδρος Θ. Καρράς (Συγγραφέας)