Οι ψίθυροι της ύπουλης παρηγοριάς – “δεν ήταν δυνατόν να κρατηθεί η Μικρασία”, “ήταν πόλεμος ιμπεριαλιστικός”, “μια άφρων περιπέτεια” – ακούγονται κάθε λίγο. Συναίσθημα και ομολογία ενοχής. Βλακώδεις δικαιολογίες εκείνων που συμμερίζονται την ιδεολογική κληρονομιά των μεγάλων ενόχων. Ακόμη χειρότερο, και πολύ πιο επικίνδυνο φαινόμενο, όταν δικαιολογίες τέτοιες αποτελούν συνειδητή προσπάθεια – κι αυτός είναι ο σκοπός εκείνων που ξέρουν – να υπονομευθεί το εθνικό φρόνημα και να συνεχισθεί η νοοτροπία της “μικράς αλλ’ εντίμου Ελλάδας”.
Είναι πολλά τα ερωτήματα που περιμένουν απάντηση. Οι επετειακές συγκεντρώσεις, οι επιμνημόσυνες δεήσεις κρατούν άσβεστη τη μνήμη. Αλλά μόνο η ιστορική και πολιτική εκτίμηση θα μπορούσε να δώσει τη δικαίωση στα θύματα της τραγωδίας.
Είναι πολλά τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν. Η προτεραιότητα απαρίθμησης τους δεν αντιστοιχεί και στην αξιολογική εκτίμηση τους, μια και είναι το ίδιο κατά. Κι αυτά τα ερωτήματα είναι:
1. Ποιες ήταν οι συνέπειες της μικρασιατικής καταστροφής;
2. Ήταν δυνατόν να κρατηθούμε στη Μικρασία;
3. Ήταν ιμπεριαλιστικός πόλεμος η απόβαση στη Σμύρνη;
4. Έφταιξε ο διχασμός για την κατάρρευση του μετώπου;
5. Ποιες οι επιπτώσεις της καταστροφής στη σημερινή πραγματικότητα;
“Όχι άλλες χαμένες πατρίδες”. Το σύνθημα φάνηκε στους δρόμους της Αθήνας, όταν συνειδητοποιήθηκε η καινούρια απειλή. Αν η θυσία της Μικρασίας σταθεί μάθημα γι’ αυτόν το Λαό, τον τόσο προδομένο – ότι δεν πρέπει να ελπίζει στους ξένους για τη δική του ελευθερία και ανεξαρτησία – αν η θυσία της Μικρασίας έχει αφήσει μνήμες τέτοιες που δε θα επιτρέψουν την επανάληψη των εγκληματικών σφαλμάτων, αυτή θα είναι η μεγαλύτερη δικαίωση.
George Horton (Συγγραφέας)
Ο George Horton (1859-1936) ήταν αμερικανός διπλωμάτης, δημοσιογράφος, συγγραφέας, ποιητής και φιλέλληνας. Επιφανής δημοσιογράφος και διανοούμενος στο Σικάγο, εμβριθής μελετητής της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού. Άρχισε την καριέρα του ως φιλολογικός επιμελητής της εφημερίδας Chicago Times – Herald (1899-1901) και μετά ως διευθυντής σύνταξης της λογοτεχνικής συμπληρωματικής έκδοσης της εφημερίδας Chicago American (1901-1903). Διατέλεσε πρόξενος των ΗΠΑ στην Αθήνα (1893-1898 και 1905-1906) -όπου προώθησε με θέρμη την αναβίωση των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων -στη Θεσσαλονίκη (1910-1911) και στη συνέχεια στη Σμύρνη (1911-1917 και 1917-1922), όπου υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας της καταστροφής της. Την οποία περιέγραψε στο βιβλίο του “Η μάστιγα της Ασίας” (1926), που έγραψε όταν είχε παραιτηθεί από τη διπλωματική αποστολή του κι έγραψε ως ιδιώτης. Ο Horton μετέφρασε στα αγγλικά τη Σαπφώ, έγραψε σχόλια στην Αγία Γραφή, αρκετά μυθιστορήματα, ένα λυρικό “Οδηγό για τον επισκέπτη των Αθηνών” και συνέθεσε μια στοχαστική περιγραφή της παραμονής του στην Αργολίδα.
Όλγα Μαύρου (Μεταφραστής)
