Ανθρώπινη έναντι Τεχνητής Ευφυΐας

Τα επιτεύγματα της σημερινής Τεχνητής Νοημοσύνης, αν και συχνά εντυπωσιάζουν, δεν προκύπτουν από αυτοτελή «μηχανική σκέψη», αλλά από την εμφανή ή και αφανή αξιοποίηση παραγώγων της ανθρώπινης νοημοσύνης, π.χ., έμμεση ή άμεση χρήση περιεχομένων του διαδικτύου. Το βιβλίο αυτό αντιπαραβάλλει, λοιπόν, τη λειτουργία συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης με τη λειτουργία του ανθρώπινου και του ζωικού νου. Σκοπός του είναι να αναδείξει κυρίως τους βασικούς μηχανισμούς που καθορίζουν την ανθρώπινη νόηση και να δείξει ποια στοιχεία της πρέπει να αναπαραχθούν τεχνητά για να προκύψει ανθρωπόμορφη νόηση. Ενώ δεν χρειάζεται λεπτομερής απομίμηση των βιολογικών λειτουργιών για να παραχθεί σκέψη, εντούτοις η μίμηση της ανθρώπινης νόησης είναι εξαιρετικά δύσκολη, γιατί αυτή ξεκινά από αισθησεοκινητικούς μηχανισμούς δράσης-αντίδρασης πριν φθάσει στη γλώσσα (τον λόγο) και τους λογικούς συλλογισμούς. Τέτοιοι μηχανισμοί καθορίζουν τις συγκεκριμένες έννοιες ως τρόπους αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον ακόμα πριν αυτές αποκτήσουν όνομα. Το αισθησεοκινητικό υπόβαθρο της σκέψης προκύπτει από συνεχή αλληλεπίδραση κάθε οργανισμού με το περιβάλλον του, δηλαδή από την άμεση σύνθεση αισθητηριακών ερεθισμάτων με κινητικές αντιδράσεις. Τέτοιοι μηχανισμοί είναι συστήματα άμεσης αναπροσαρμογής που διαμορφώνονται από άμεση διαχρονική αλληλεπίδραση με το περιβάλλον. Γι’ αυτό είναι δύσκολο να καταγραφούν λεκτικά ή συμβολικά. Έτσι, είναι συχνά ασυνείδητοι. Το πιάσιμο μίας μπάλας, η χρήση ποδηλάτου ή έστω το περπάτημα είναι αυτοματικοί μηχανισμοί και σχετίζονται ελάχιστα με λεκτικές οδηγίες, γιατί δεν ανάγονται σε στερεότυπους κανόνες. Για να τους μάθει, λοιπόν, ένα ρομπότ πρέπει να αλληλεπιδρά διαχρονικά με το περιβάλλον του και μάλιστα με τρόπο αντίστοιχο με αυτόν του ανθρώπου. Ειδικότερα, για να μάθει, αλληλεπιδρασιακά τη γλώσσα, πρέπει να έχει εμπειρίες αλλά και το κίνητρο, την ανάγκη να επικοινωνεί με κάποιον φροντιστή-εκπαιδευτή. Υπάρχουν μεγάλες περιοχές γνώσεων για τον κόσμο (αλλά και την ανθρώπινη κοινωνία), που ένα σύστημα Τεχνητής Νοημοσύνης δεν μπορεί να αποκτήσει χωρίς άμεση σωματική εμπειρία. Έτσι, τα σημερινά ρομπότ είναι μόνο κατ’ επίφασιν αυτόνομα και εν γένει ενεργούν μόνο καθοδηγούμενα. Δεν είναι σε θέση να σχεδιάσουν αυτοτελώς τις ενέργειές τους. Παρομοίως, οι εντυπωσιακές μηχανές επεξεργασίας γλώσσας, όπως το ChatGPT, παράγουν κατανοητό, αλλά κάποτε άστοχο κείμενο, χωρίς να ξέρουν τι λένε. Τα λόγια που παράγουν δεν αντιστοιχούν σε ένα ξεκάθαρο εσωτερικό νοερό σκηνικό, γιατί υπολογίζονται λέξη προς λέξη. Αντιθέτως, όπως θα δούμε, ήδη ένα παιδί 19 μηνών, που μόλις έμαθε τις πρώτες του λέξεις, ξέρει τι θέλει να πει. Έχει μία εσωτερική νοερή εικόνα, γιατί μας διορθώνει, αν παρερμηνεύσουμε τα λόγια του λόγω της αδέξιας ακόμα προφοράς τους.

Ιωάννης Β. Κιουστελίδης (Συγγραφέας)