Απάντηση στον Τζων Λιούις – Για την ιστορία, την πάλη των τάξεων και τη φιλοσοφία

Το ανά χείρας κείμενο συγκεντρώνει μερικές από τις πιο διάσημες σελίδες του Λουί Αλτουσέρ και ταυτόχρονα συνιστά έναν από τους σημαντικότερους σταθμούς στην εξέλιξη της θεωρητικής του διαδρομής. Ο Γάλλος φιλόσοφος παραδίδει μια συμπυκνωμένη διατύπωση των στρατηγικών θέσεών του για τη μαρξιστική θεωρία, τόσο για την υλιστική φιλοσοφία όσο και για τον ιστορικό υλισμό, που περνά μέσα από μια πολεμική αλλά και διεισδυτική απόρριψη του κυρίαρχου σοβιετικού μαρξισμού της περιόδου και των στοιχείων αστικής ηγεμονίας που απηχούσε. Την ίδια στιγμή, το μανιφέστο αυτό συνιστά και μια δημόσια φιλοσοφική αυτοκριτική του Γάλλου φιλοσόφου γύρω από τον θεωριτικισμό που εκτιμά ότι έφεραν όψεις προηγούμενων αναλύσεών του. Έτσι, η Απάντηση στον Τζων Λιούις εξακολουθεί να είναι ίσως το μοναδικό κείμενο στο οποίο ο Αλτουσέρ δεν επιχειρεί μόνο να περιγράψει μια -σχεδόν πάντοτε υπό έλευση- υλιστική φιλοσοφική πρακτική, αλλά τη δοκιμάζει κιόλας ο ίδιος, χαράσσοντας διαχωριστικές γραμμές, εκφέροντας θέσεις που είναι αντι-θέσεις, και διερευνώντας τα αποτελέσματα των θέσεων αυτών, τον τρόπο που ανοίγουν ή όχι δρόμους στη θεωρία και την ιδεολογική ταξική πάλη υπέρ των υπό εκμετάλλευση τάξεων.

Louis Althusser (Συγγραφέας)

Ο Λουί Αλτουσέρ (1918-1990) γεννήθηκε στο δασικό περίπτερο του Μπιρμαντρέις, 15 χιλιόμετρα μακριά από το Αλγέρι, από Γάλλους γονείς. Το 1939 πετυχαίνει στο διαγωνισμό εισαγωγής στην Ecole Normale Superieure (ENS), όμως το Σεπτέμβρη της ίδιας χρονιάς συλλαμβάνεται από επέλαση γερμανικών στρατευμάτων και παραμένει πέντε χρόνια σε στρατόπεδο αιχμαλώτων στη Γερμανία. Το 1950 γίνεται μέλος του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος (ΚΚΓ), ενός από τα πιο μαζικά ΚΚ της Ευρώπης την εποχή εκείνη. Έχοντας ήδη αποποιηθεί της έντονης καθολικής διαπαιδαγώγησης που είχε ως νεαρός (πριν τον πόλεμο ήταν μέλος της Action Catholique), εντάσσεται στo ΚΚΓ, θεωρώντας πως είναι το αποτελεσματικότερο όχημα ανατροπής του καπιταλισμού, εξαιτίας της ιστορικής του αναφοράς και της μαζικής κοινωνικής του εκπροσώπησης. Ταυτόχρονα όμως, ασκεί ιδιαίτερα σκληρή κριτική στο σοβιετικό μαρξισμό, φορέας του οποίου είναι και το εν λόγω κόμμα. Διαμορφώνει μια ολόκληρη ομάδα διανοουμένων και θεωρητικών μελών του ΚΚΓ, που προσανατολίζονται στην ανασυγκρότηση του μαρξισμού σε μια σειρά από επιστημονικά πεδία (ο Ετιέν Μπαλιμπάρ στη φιλοσοφία, ο Πιερ Μασρέ στη θεωρία της λογοτεχνίας, ο Νίκος Πουλαντζάς στο πεδίο κράτος-πολιτική, ο Τορ στην ψυχανάλυση, ο Σαρλ Μπετελέμ στην οικονομία, οι Μποντελό και Εσταμπλέ στην εκπαίδευση, ο Λινάρ στα θέματα του εργατικού κινήματος). “Δομικός (ή στρουκτουραλιστικός) μαρξισμός” αποκαλούνται κωδικοποιημένα οι θεωρητικές αρχές εργασίας του Αλτουσέρ και της ομάδας του, μία διακριτή τάση μέσα σε όλο το πλέγμα του δυτικού μαρξισμού. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του υποφέρει από μανιοκατάθλιψη και το 1980 θα στραγγαλίσει την επί 34 χρόνια σύντροφό του Ελέν Ριτμάν μέσα στο σπίτι τους, κατά τη διάρκεια διάλειψης, χωρίς να έχει καμία συναίσθηση των πράξεών του, με αποτέλεσμα να εγκλειστεί στο ψυχιατρείο. Επί μία δεκαετία παθαίνει διαρκώς κρίσεις κατάθλιψης, όταν τελικά στις 16 Οκτωβρίου του 1990 πεθαίνει από καρδιακή προσβολή. Είναι η χρονιά που λαμβάνει οριστικά τέλος η θεωρητική διαδρομή ενός μεγάλου αριστερού φιλοσόφου και διανοουμένου. Στο αρχείο του, που παραχωρείται από τον μοναδικό του κληρονόμο -τον ανιψιό του Φρανουά Μποντάρ- στο Ινστιτούτο Μνήμης της Σύγχρονης Έκδοσης (IMEC), ανακαλύπτεται ένα κείμενο αυτοβιογραφίας γραμμένο το 1985 με τίτλο “Το μέλλον διαρκεί πολύ”, που εκδίδεται στη Γαλλία δύο χρόνια μετά το θάνατό του, μαζί με ένα κείμενο του 1976 με τίτλο “Τα γεγονότα”.

 

Τάσος Μπέτζελος (Μεταφραστής)