Από την επανάσταση του 1821 ως τη μετανάστευση του millennium – Δεκαεπτά μελετήματα για το ελληνικό θέατρο (και όχι μόνο)

Το 2021 ήταν η διακοσιοστή επέτειος της ελληνικής επανάστασης, η οποία, όπως και η εκατοστή, δεν εορτάστηκε όπως έπρεπε λόγω της πανδημίας του κορονοϊού. Ωστόσο το έθνος δεν ολιγώρησε εντελώς στο καθήκον του: έγιναν κάποιες εκδηλώσεις, εκθέσεις, και στον ακαδημαϊκό χώρο συνέδρια και αφιερωματικές εκδόσεις. Έδωσαν σε πολλούς από εμάς την αφορμή και – γιατί όχι – την έμπνευση για να ερευνήσουμε βαθύτερα και πλατύτερα και να γράψουμε για κάποια παράμετρό της, εκπληρώνοντας το πατριωτικό καθήκον μας σε όποιον τομέα έκαστος διακονεί. Εγώ έγραψα τέσσερα μελετήματα, τα οποία περιέλαβα στον παρόντα τόμο. Υπήρξε και μια δεύτερη επέτειος, η εκατοστή από τη μικρασιατική καταστροφή, ένα μείζον εθνικό τραύμα, αντίθετη βέβαια από την επανάσταση του ’21. Ως τέτοιο φαίνεται να μην επιλέχτηκε από αρκετούς δραματουργούς ώστε να το δραματοποιήσουν, πλην της Μιμής Ντενίση, της οποίας τα έργα παρουσιάζω σε σχετικό μελέτημα, ενώ η δίκη και εκτέλεση αυτών που κρίθηκαν ως υπαίτιοι ενέπνευσαν επίσης τρεις έγκριτους δραματουργούς (θέατρο του ντοκουμέντου). Η τελευταία μου αυτή εσοδεία αποτελείται από δεκαεπτά μελετήματα εν συνόλω, άνισης έκτασης και ποικίλης θεματολογίας, καθόσον ακολούθησα τις απαιτήσεις του θέματός τους κάθε φορά. Ως κατακλείδα, εξέτασα τη θεατρική παρουσία του μεταναστευτικού ζητήματος, το οποίο έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα και τεράστιες που μεγεθύνονται συνεχώς στον παρόντα. Το τελευταίο μελέτημα εξετάζει ακριβώς την πορεία αυτή μεταπολεμικά, είτε από την Ελλάδα προς ξένες χώρες είτε αλλοδαπών προς την Ελλάδα, προσφύγων και οικονομικών μεταναστών, όπως απεικονίζεται σε αρκετά ελληνικά θεατρικά έργα. Ενδιαμέσως παρεμβάλλονται άλλα, έρευνες της τελευταίας πενταετίας, σε ποικίλα θέματα, τα οποία όλα πλην ενός αφορούν το ελληνικό θέατρο. Στο ένα αυτό εξετάζω, σε μια δεύτερη προσέγγιση (είχε προηγηθεί παλαιότερο άρθρο μου), τις θετικές επιστήμες, οι οποίες στον 20ό αιώνα έδωσαν μια ανατρεπτική εξέλιξη της εικόνας και της λειτουργίας του κόσμου και την απορρόφηση-αντανάκλαση τους στο θέατρο.

Κυριακή Πετράκου (Συγγραφέας)

H Kυριακή Πετράκου είναι ομότιμη καθηγήτρια στο Tμήμα Θεατρικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Aθηνών. Αντικείμενο του ειδικού επιστημονικού της ενδιαφέροντος είναι το νεοελληνικό θέατρο, από τις απαρχές του (Κρητικό – Επτανησιακό) μέχρι σήμερα, ενώ έχει ασχοληθεί και με το αρχαίο (Λεξικό του Αρχαίου Θεάτρου). Έχει διδάξει νεοελληνικό θέατρο στα πανεπιστήμια της Βιέννης και της Σιλεσίας. Έχει συμμετάσχει σε 90 συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει εκδώσει 12 βιβλία και περίπου 190 άρθρα της δοκιμιακού και (κυρίως) ερευνητικού χαρακτήρα έχουν δημοσιευτεί σε συλλογικούς τόμους, πρακτικά συνεδρίων και επιστημονικά περιοδικά της Ελλάδας και του εξωτερικού.