Αρχαιοελληνικές τραγωδίες – Δόμνα Άβελ

Η ανεύρεση και κριτική έκδοση για πρώτη φορά (editio princeps) των δύο τραγωδιών του έως τώρα άγνωστου στα γράμματα Ζαχαρία Καραντινού, γραμμένες στα αρχαία ελληνικά στις αρχές του 18ου αιώνα (ο Άβελπιθανόν την τελευταία εικοσαετία του 17ου) έχει πολλαπλή σημασία για πολλούς τομείς του νεοελληνικού πολιτισμού, γιατί τα έργα αυτά είναι σε πολλά επίπεδα τελείως μοναδικά: • για την ελληνική λογοτεχνία του 18ου αιώνα, στο κεφάλαιο Λόγιοι της Τουρκοκρατίας· • αποτελούν σταθμό στον δρόμο της Ορθοδοξίας προς το θέατρο, που ξεκινά το 1692 με το σατιρικό «Το Αχούρι» το οποίο διαδραματίζεται επίσης στο Βουκουρέστι, αν και στην περίπτωση του Καραντινού οι δύο τραγωδίες του μιμούνται σε πολλά επίπεδα την αρχαία τραγωδία και η μία από τις δύο έχει και καθαρά ιστορικό θέμα· • το νεοελληνικό θρησκευτικό θέατρο αποκτά δύο νέα κείμενα βαρύνουσας σημασίας, όμως από διαφορετικό πνευματικό χώρο απ’ ό,τι το αιγαιοπελαγίτικο θρησκευτικό θέατρο της χρονικής περιόδου 1600-1750, επηρεασμένο από την ύπαρξη του ιησουιτικού θεάτρου και το δραματικό πρότυπο της τραγωδίας μαρτύρων· • συνιστούν σημαντικά τεκμήρια για τη γνώση των αρχαίων ελληνικών στα θρησκευτικά Ορθόδοξα σχολεία της εποχής· • και είναι εν τέλει μοναδικά, γιατί δεν μπορούν να ενταχθούν σε καμία από τις παραδοσιακές κατηγορίες της φιλολογικής και θεατρολογικής ενασχόλησης: Αρχαία ελληνικά δραματικά κείμενα, που μιμούνται την αττική τραγωδία, γραμμένα στις αρχές του 18ου αιώνα σε σχολικό και κληρικό περιβάλλον στο Βουκουρέστι ή την Κωνσταντινούπολη. Είναι μοναδικές αποδείξεις της στάθμης των αρχαιοδιφικών γνώσεων και της γλωσσικής ικανότητας του κλήρου, καθώς και της πνευματικής ατμόσφαιρας στα ελληνικά θρησκευτικά σχολεία της Τουρκοκρατίας.

Ζαχαρίας Καραντινός (Συγγραφέας)

Ο σχεδόν άγνωστος στις πηγές ιερομόναχος Ζαχαρίας Καραντινός εξ Αιτωλίας (μάλλον από τα Φάρσαλα της Θεσσαλίας) αποτελεί μιαν αινιγματική προσωπικότητα. Η οποία εντούτοις μαγνητίζει με την πνευματική παραγωγή της και τον περιπετειώδη βίο της. Κατά τα φαινόμενα ήταν μαθητής του λογίου Ευγένιου Γιαννούλη του Αιτωλού (1595-1682) και συμμαθητής του Αναστασίου Γορδίου (1654-1729), ο οποίος άφησε σημαντικό συγγραφικό θεολογικό έργο. Πολλές λεπτομέρειες της βιογραφίας του δεν είναι γνωστές. Μαζί ακολούθησαν τον δάσκαλο στους διάφορους σταθμούς της διδασκαλίας του στο Αιτωλικό και στην Ήπειρο. Ο Ζαχαρίας αναχωρεί για σπουδές στην Πατριαρχική Ακαδημία στην Κωνσταντινούπολη (1776-79), ενώ στη συνέχεια βρίσκεται ως οικοδιδάσκαλος στη Μολδοβλαχία. Με προστάτη τον Ιωάννη Καρυοφύλλη επιδιώκει να διακριθεί στην Κωνσταντινούπολη, όπου τον βρίσκουμε το 1683, ενώ αργότερα εντοπίζεται στην κωμόπολη Μοσχολούρι της δυτικής Θεσσαλίας. archaioellinikes tragodies. Παρά την εύνοια των ηγεμονικών οικογενειών στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι, ο αυτοαποκαλούμενος «φιλόσοφος» έχει πολλές έχθρες ανάμεσα στους κληρικούς. Κατόπιν χάνονται τα ίχνη του από την αλληλογραφία των επιφανεστέρων. Η τραγωδία «Δόμνα» όμως, που περιγράφει τον αποκεφαλισμό του Κωνσταντίνου Brâncoveanu στις 15 Αυγούστου 1714 στην Πόλη, αποδεικνύει πως πρέπει να ήταν εκεί ή στο Βουκουρέστι. Άγνωστο πότε πέθανε. (Πηγή: “Εκδόσεις Αρμός”, 2022)

 

Μανόλης Παπαθωμόπουλος (Μεταφραστής)

Ο Μανόλης Παπαθωμόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής κλασικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

 

Walter Puchner (Μεταφραστής)

Ο Βάλτερ Πούχνερ γεννήθηκε στη Βιέννη. Σπούδασε θεατρολογία στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης και το 1972 απέκτησε τον τίτλο του διδάκτορα της Φιλοσοφικής Σχολής, με μια εργασία για το νεοελληνικό θέατρο σκιών. Το 1977 ανακηρύχθηκε υφηγητής, στο ίδιο Πανεπιστήμιο, με μια διατριβή για τη γέννηση του θεάτρου στον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό. Από τότε έχει εγκατασταθεί μόνιμα στην Ελλάδα. Δίδαξε επί δώδεκα χρόνια Ιστορία Θεάτρου στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης. Από το 1989 διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στην αρχή στο Τμήμα Φιλολογίας και από το 1991 στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών. Παράλληλα εξακολουθεί να διδάσκει Θεατρολογία στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης και έχει μετακληθεί πολλές φορές ως επισκέπτης καθηγητής σε αυστριακά πανεπιστήμια. Το 1994 εξελέγη αντεπιστέλλον μέλος της αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών. Έχει δημοσιεύσει περισσότερα από 30 βιβλία και 200 μελετήματα για θέματα του ελληνικού και βαλκανικού θεάτρου, της συγκριτικής λαογραφίας, των βυζαντινών και νεοελληνικών σπουδών εν γένει, καθώς και της θεωρίας του θεάτρου και του δράματος.

 

Δημήτριος Σταμάτης (Μεταφραστής)

 

Ιωάννης Πολέμης (Μεταφραστής)

Ιωάννης Πολέμης (1860-1938). Ο Ιωάννης Πολέμης γεννήθηκε στην Αθήνα, καταγόμενος από ιστορική οικογένεια του Βυζαντίου. Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στην Αθήνα και γράφτηκε στη Νομική Σχολή, γρήγορα ωστόσο εγκατέλειψε τις σπουδές του, καθώς τον είχε από νωρίς έλξει η λογοτεχνία. Διετέλεσε γραφέας του Υπουργείου Παιδείας, υπογραμματέας του Πανεπιστημίου Αθηνών και γραμματέας της Σχολής Καλών Τεχνών, ενώ υπήρξε επίσης ιδρυτής και πρώτος πρόεδρος της Εταιρίας Θεατρικών Συγγραφέων. Η πρώτη του εμφάνιση στο χώρο της λογοτεχνίας σημειώθηκε το 1880, όταν δημοσίευσε το πεζογράφημά του Ρέα Κυβέλη στο περιοδικό Αι Μούσαι, ενώ μέσω του ομώνυμου συλλόγου ήρθε σε επαφή με τον Παλαμά και τους ποιητές του κύκλου του. Καρπός της επαφής αυτής στάθηκε η στροφή του Πολέμη από την καθαρεύουσα στη δημοτική γλώσσα, στην οποία έγραψε και δημοσίευσε τα επόμενα ποιήματα και πεζά του στον Ραμπαγά και την πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο Ποιήματα (1883). Από το 1884 ξεκίνησε να αρθρογραφεί με το ψευδώνυμο Guerrier στον Ασμοδαίο του Εμμανουήλ Ροΐδη και στο Άστυ και με το πραγματικό του όνομα στην Εβδομάδα, την Ποικίλη Στοά, το Εθνικό Ημερολόγιο του Κωνσταντίνου Σκόκκου και αλλού. Το 1888 δημοσίευσε τη δεύτερη ποιητική συλλογή του με τίτλο Χειμωνανθοί και την ίδια χρονιά έφυγε για σπουδές ιστορίας της τέχνης και αισθητικής στο Παρίσι με υποτροφία του Δήμου Αθηναίων. Στο Παρίσι γνωρίστηκε με τους Λεγκράν, Σαιντ Ιλλαίρ, Ψυχάρη, Ρενάν και Κοππέ. Στην Αθήνα επέστρεψε το 1890 και πήρε το Α΄ βραβείο στο Φιλαδέλφειο ποιητικό διαγωνισμό με τη συλλογή του Ερείπια, εξʼ ημισείας με τον Κωστή Παλαμά για τη συλλογή του Τα μάτια της ψυχής μου. Ως το 1922 συνέχισε να δημοσιεύει ποιήματα, πάντα με επιτυχία στο αναγνωστικό κοινό, ενώ η συλλογή Σπασμένα μάρμαρα βραβεύτηκε το 1917 με το Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών. Δημοσίευσε επίσης ανθολογίες και πεζογραφήματα, ενώ ασχολήθηκε με το θέατρο, συγγράφοντας αρχικά έμμετρα δράματα με βυζαντινή θεματολογία στη δημοτική (από τα οποία η Πρόκρις παραστάθηκε στο Βασιλικό Θέατρο) και αργότερα μονόπρακτα (τα οποία βραβεύτηκαν στον Αβερώφειο διαγωνισμό μαζί με το τρίπρακτο Βασιλιάς Ανήλιαγος), καθώς και πολύπρακτα έργα. Μετέφρασε έργα των Σαπφούς, Ανακρέοντα, Θεοκρίτου, Ευριπίδη, Ουγκώ, Μιστράλ, Μολιέρου, Αριστοφάνη και άλλων. Πέθανε το 1925 από βρογχοπνευμονία. Το έργο του Ιωάννη Πολέμη τοποθετείται χρονικά στο πέρασμα από το ρομαντισμό της Α΄ Αθηναϊκής Σχολής στη Νέα Αθηναϊκή Σχολή. Η γραφή του χαρακτηρίζονται από μελαγχολική διάθεση που παραπέμπει στην ποίηση του Αχιλλέα Παράσχου. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Ιωάννη Πολέμη βλ. Άγρας Τέλλος, “Πολέμης Ιωάννης”, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια 20. Αθήνα, Πυρσός, 1932, Γιαλουράκης Μανώλης, “Πολέμης Ιωάννης”, Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 11. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ., Μερακλής Μ.Γ., “Ιωάννης Πολέμης”, Η ελληνική ποίηση· Ρομαντικοί – Εποχή του Παλαμά – Μεταπαλαμικοί· Ανθολογία – Γραμματολογία, σ.314-317. Αθήνα, Σοκόλης, 1977 και χ.σ., “Πολέμης Ιωάννης”, Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 8. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).