Αρχική αντικειμενική αδυναμία παροχής

Η αρχική αντικειμενική αδυναμία παροχής δεν είχε αποτελέσει μέχρι σήμερα αντικείμενο μονογραφικής επεξεργασίας στη χώρα μας, καίτοι πρόκειται για ένα από τα κεντρικότερα ζητήματα του ενοχικού δικαίου. Ο αστικός κώδικας υπήρξε ο πρώτος σε πανευρωπαϊκό επίπεδο κώδικας, ο οποίος απομακρύνθηκε από τον ρωμαϊκό κανόνα impossibilium nulla est obligatio, συμφώνως προς τον οποίον η σύμβαση με αρχική αντικειμενική αδυναμία θεωρείτο άκυρη, και τον οποίον και σήμερα ακόμη ακολουθούν πολλές ευρωπαϊκές έννομες τάξεις. Και στην Ελλάδα, όμως, καλλιεργείται από μέρος της επιστήμης και γίνεται δεκτή από μέρος της νομολογίας η άποψη, ότι σε ορισμένες κατηγορίες συμβάσεων με αρχική αντικειμενική αδυναμία παροχής, ιδίως επί απόλυτης αντικειμενικής αδυναμίας, δεν βρίσκει εφαρμογή το άρθρο 362 ΑΚ, αλλά, αντιθέτως, πρόκειται για συμβάσεις άκυρες. Κατ’ άλλους συγγραφείς, εξάλλου, ακόμη κι αν πρόκειται για έγκυρες συμβάσεις, πάντως η ευθύνη του οφειλέτη για το διαφέρον εκπληρώσεως δεν συνάδει προς τον χαρακτήρα του πταίσματός του ως πταίσματος για περιστατικό του προσυμβατικού σταδίου, ιδίως μάλιστα στην περίπτωση των συμβάσεων με νόμω απαγορευμένη παροχή. Επιπλέον, ενώ η ενδοσυμβατική ευθύνη του οφειλέτη για πταίσμα τρίτου ρυθμίζεται στο άρθρο 334 ΑΚ και καταλαμβάνει σαφώς και την ευθύνη από επιγενόμενη αδυναμία, η ευθύνη του από πταίσμα τρίτου επί αρχικής αδυναμίας δεν ρυθμίζεται ρητώς. Το πρόβλημα ανακύπτει επειδή η ευθύνη από την αρχική αδυναμία, σε αντίθεση με την επιγενόμενη, δεν προϋποθέτει υπαιτιότητα για τη μη εκπλήρωση, αλλά γνώση/υπαίτια άγνοια για την αδυναμία. Το γεγονός ότι η αρχική αδυναμία ανάγεται σε περιστατικά του προσυμβατικού σταδίου θέτει περαιτέρω το ερώτημα αν, σε περίπτωση πλάνης του οφειλέτη για το δυνατόν της παροχής, ανοίγεται ο δρόμος για την ακύρωση της συμβάσεως λόγω πλάνης, καθώς, επίσης, αν ο δανειστής μπορεί να αξιώσει αποζημίωση κατά τους κανόνες της culpa in contrahendo. Αυτά είναι μερικά από τα ζητήματα που συνδέονται με την προβληματική της αρχικής αντικειμενικής αδυναμίας παροχής και τα οποία εξετάζονται στην πραγματεία αυτή.

Λάμπρος Ι. Κιτσαράς (Συγγραφέας)