Αφανείς και ορατές αντιθέσεις – Παράδοση και νεωτερικότητα στη μεταδικτατορική Ελλάδα (1974-2022)

Η με­λέ­τη αυτή ανα­δει­κνύει τη ση­μα­σία πο­λι­τι­σμι­κών πα­ρα­μέ­τρων για την κα­τα­νό­η­ση των εξε­λί­ξε­ων σε θε­σμούς και πο­λι­τι­κή από την πτώ­ση της Δι­κτα­το­ρί­ας μέ­χρι σή­με­ρα. Απα­ντά στα ερω­τή­μα­τα από ποι­ες αξί­ες και ιδέ­ες εμ­φο­ρού­μα­στε, πώς αυτές ση­μά­δε­ψαν πο­λι­τι­κές απο­φά­σεις, συλ­λο­γι­κές και ατο­μι­κές συ­μπε­ρι­φο­ρές αλ­λά και πώς επη­ρε­ά­σθη­καν από τις πα­γκό­σμι­ες και ευρω­πα­ϊ­κές εξε­λί­ξεις. Το θε­με­λι­ώ­δες ερώ­τη­μα λοι­πόν είναι, γι­α­τί κά­νου­με ό,τι κά­νου­με. Κα­τα­λύ­της για το ανά χεί­ρας κεί­με­νο ήταν η ελ­λη­νι­κή κρί­ση που σο­βού­σε από και­ρό αλ­λά ξέ­σπα­σε το 2009-2010 και δι­ήρ­κε­σε μια ολό­κλη­ρη δε­κα­ε­τία (2009-2019). Οι επό­με­νες εξω­γε­νείς ανα­τα­ρά­ξεις (2020-2022) βρή­καν μια κλο­νι­σμέ­νη οικο­νο­μία και κοι­νω­νία. Η βα­σι­κή θέ­ση της ερ­γα­σί­ας αυτής είναι ότι κα­τά τη Με­τα­πο­λί­τευ­ση, σε ελ­λη­νι­κή πο­λι­τι­κή και κοι­νω­νία επι­κρά­τη­σε ένας πο­λι­τι­σμι­κός πλου­ρα­λι­σμός – ένα μείγ­μα εν μέ­ρει αντί­θε­των με­τα­ξύ τους αξι­ών και ιδε­ών της πα­ρά­δο­σης, των κυ­μά­των της νε­ω­τε­ρι­κό­τη­τας και της με­τα­νε­ω­τε­ρι­κό­τη­τας. Συ­χνά τα ίδια τα άτο­μα εμ­φο­ρού­νταν από πολ­λα­πλές και εν μέ­ρει ασύμ­βα­τες με­τα­ξύ τους αξί­ες. Ανα­πό­φευ­κτα, ανα­δύ­θη­καν ποι­κί­λα αξι­α­κά δι­λήμ­μα­τα αλ­λά και συμ­βι­βα­σμοί (υβρι­δι­κές λύ­σεις). Κά­θε πε­ρι­ο­χή πο­λι­τι­κής εμ­φα­νί­ζει βέ­βαια ιδι­αι­τε­ρό­τη­τες. Για πα­ρά­δειγ­μα, στη Δη­μό­σια Δι­οί­κη­ση αντι­πα­λεύ­ουν η συ­να­δελ­φι­κή αλ­λη­λεγ­γύη με τη λο­γο­δο­σία, η επε­τη­ρί­δα με την αξι­ο­λό­γη­ση. Στη χω­ρο­τα­ξία αντι­πα­λεύει η δι­ά­σω­ση της αρ­χι­τε­κτο­νι­κής κλη­ρο­νο­μι­άς και η προ­στα­σία του φυ­σι­κού πε­ρι­βάλ­λο­ντος με τις κυ­ρί­αρ­χες αντι­λή­ψεις για την ιδι­ο­κτη­σία. Στην κοι­νω­νι­κή πο­λι­τι­κή, η γε­νι­κή ορ­γά­νω­ση της αλ­λη­λεγ­γύ­ης μέ­σω του κοι­νω­νι­κού κρά­τους με προ­νο­μι­α­κές ρυθ­μί­σεις. Η ερ­γα­σία αυτή εξε­τά­ζει τις θε­ω­ρη­τι­κές προ­σεγ­γί­σεις της κουλ­τού­ρας που έχουν προ­τα­θεί κα­τά και­ρούς (θε­ω­ρία κοι­νω­νι­κού κε­φα­λαίου, θε­ω­ρία του εκ­συγ­χρο­νι­σμού κλπ.), συ­γκε­κρι­με­νο­ποιεί τις υπο­θέ­σεις των συγ­γρα­φέ­ων για το πο­λι­τι­σμι­κό το­πίο της χώ­ρας, και ανα­λύει τις αξι­α­κές αντι­θέ­σεις σε επι­λεγ­μέ­νες πε­ρι­ο­χές πο­λι­τι­κής. Συ­να­φώς, υπει­σέρ­χε­ται και σε θέ­μα­τα που συ­ζη­τή­θη­καν κα­τά και­ρούς ευρύ­τα­τα – τι μας δί­νει η θέ­ση του πο­λι­τι­σμι­κού δυ­ϊ­σμού, αν η χώ­ρα δι­α­θέ­τει κά­ποι­ον ηγε­μο­νι­κό πυ­ρή­να, σε ποιο βαθ­μό έγι­νε νε­ω­τε­ρι­κή, αν και πώς επη­ρέ­α­σε την κουλ­τού­ρα μας ο ευρω­πα­ϊ­κός ιδε­ό­τυ­πος, ποι­ες συν­θέ­σεις αξι­ών και ιδε­ών επι­χεί­ρη­σαν συ­ντε­ταγ­μέ­νες πο­λι­τι­κές δυ­νά­μεις.

Πάνος Β. Καζάκος (Συγγραφέας)

Ο Πάνος Καζάκος, 1941, είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες στην Ελλάδα και οικονομικά στη (Δυτική) Γερμανία. Είναι διδάκτωρ του Christan-Albrechts-Universitat Kiel. Την περίοδο 1996-2002 διηύθυνε το μεταπτυχιακό πρόγραμμα Ευρωπαϊκών και Διεθνών Σπουδών. Έχει διατελέσει ανάμεσα σε άλλα εμπειρογνώμων α΄ του Υπουργείου Εξωτερικών και διευθυντής ερευνών του Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών. Η μελέτη του “Θεσμικές μεταρρυθμίσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση” (Ι. Σιδέρης, 1996), βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Άλλες δημοσιεύσεις (επιλογή): “Ανάμεσα σε κράτος και αγορά – Οικονομία και πολιτική στη μεταπολεμική Ελλάδα 1944-2000”, “Πατάκης”, 2001, “Stabilisierung ohne Reform-Konvergenz und Pfadabhangigkeit im Griechenland der 90er Jahre”, ZEI, Bonn 2000, “Η νέα Agenda της αριστεράς και άλλα δοκίμια πολιτικής κριτικής”, “Παπαζήσης”, Αθήνα 1998, “Greece and EC Membership Evaluated”, (co-editor) “Printer”, London 1994.

 

 

 

Πάνος Α. Κολιαστάσης (Συγγραφέας)

Ο Πά­νος Κο­λι­α­στά­σης είναι δι­δά­κτωρ Πο­λι­τι­κής Επι­στή­μης του Queen Mary University of London (QMUL), με­τα­δι­δα­κτο­ρι­κός ερευ­νη­τής στο Πα­νε­πι­στή­μιο Αθη­νών και λέ­κτο­ρας (adjunct) στο Ελ­λη­νι­κό Ανοι­κτό Πα­νε­πι­στή­μιο (ΕΑΠ) και το Πα­νε­πι­στή­μιο Πε­λο­πον­νή­σου. Πα­ράλ­λη­λα, είναι country team leader για την Ελ­λά­δα στο δι­ε­θνές ερευ­νη­τι­κό πρό­γραμ­μα Εχecυtίνe Approval Project. Απο­φοί­τη­σε από το Τμή­μα Πο­λι­τι­κής Επι­στή­μης Δη­μό­σι­ας Δι­οί­κη­σης του Πα­νε­πι­στη­μίου Αθη­νών και στη συ­νέ­χεια έλα­βε το με­τα­πτυ­χι­α­κό του δί­πλω­μα (MSc) στη Δη­μό­σια Πο­λι­τι­κή (Public Policy) από το University College London (UCL). Έχει δι­α­τε­λέ­σει επί­σης με­τα­δι­δα­κτο­ρι­κός ερευ­νη­τής Πο­λι­τι­κής Επι­στή­μης στο ΕΑΠ, επι­σκέ­πτης ερευ­νη­τής στο Πα­νε­πι­στή­μιο Πε­λο­πον­νή­σου, δι­δά­σκων Επι­κοι­νω­νι­α­κή Πο­λι­τι­κή και λέ­κτο­ρας Πο­λι­τι­κής Επι­κοι­νω­νί­ας στο Πα­νε­πι­στή­μιο Δυ­τι­κής Μα­κε­δο­νί­ας. Στη δι­δα­κτο­ρι­κή του δι­α­τρι­βή με τίτ­λο «The permanent campaign strategy of Greek Prime Ministers (1996-2011)» με­λέ­τη­σε από τη θε­ω­ρη­τι­κή σκο­πιά της δι­αρ­κούς εκλο­γι­κής κα­μπά­νι­ας, τις στρα­τη­γι­κές επι­κοι­νω­νί­ας που αξι­ο­ποί­η­σαν Έλ­λη­νεs πρω­θυ­πουρ­γοί για να βελ­τι­ώ­σουν τη δη­μο­τι­κό­τη­τά τους. Άρ­θρα του έχουν δη­μο­σι­ευ­θεί σε ξέ­να κι ελ­λη­νι­κά επι­στη­μο­νι­κά πε­ρι­ο­δι­κά κα­θώς και σε ξέ­νους κι ελ­λη­νι­κούς συλ­λο­γι­κούς τό­μους. Τα ερευ­νη­τι­κά του εν­δι­α­φέ­ρο­ντα επι­κε­ντρώ­νο­νται σε θέ­μα­τα πο­λι­τι­κής επι­κοι­νω­νί­ας, εκλο­γι­κής συ­μπε­ρι­φο­ράς και συ­γκρι­τι­κής πο­λι­τι­κής.

(Πηγή: “Εκδόσεις Επίκεντρο”, 2023)