Αφορισμοί

Οι αφορισμοί αυτού του τόμου, αλιευμένοι από τα Τετράδια του 1917 και 1918 (το πρώτο μέρος) και από εκείνα του 1920 («Αυτός»), αποτελούν γόνιμα θραύσματα αυτής της εναγώνιας προσπάθειας να λεχθεί το άλεκτο, να γίνει ρητό το άρρητο, να προσεγγιστεί (με νύξεις, έστω και με σπασμούς λόγου) το απροσπέλαστο. Ο Κάφκα ακροβατεί εδώ, ανακαλύπτει περάσματα, λυτρωτικές διόδους μέσα από έννοιες και πραγματικότητες ζοφερές. Πρόκειται για μια πείσμονα απόπειρα χαρτογράφησης του χάους, για μια ακύρωση του παραλόγου «με τα ίδια του τα μέσα». Επάγγελμα του Κάφκα ήταν η αγωνία. Μια αγωνία διαρκώς παρούσα, εξουθενωτική, δεσπόζουσα. Οι «Αφορισμοί», όπως και οι σελίδες όλων των έργων του, σημαδεύονται έντονα από τα ίχνη αυτής της αγωνίας. Το Αδιανόητο υπήρξε το υλικό του Κάφκα, με το οποίο καταπιάστηκε κατά τη διάρκεια των άγρυπνων νυχτών του, και το οποίο πάσχισε να εκφράσει με μια γλώσσα ψυχρή, απόλυτα οργανωμένη, λιτή, αιχμηρά υπολογισμένη. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Franz Kafka (Συγγραφέας)

Ο Φραντς Κάφκα γεννήθηκε στις 3 Ιουλίου του 1883 στην Πράγα από γονείς Εβραίους: από έναν πατέρα αυταρχικό, που κατόρθωσε να γίνει εύπορος υφασματέμπορος, κι από μια μάνα τρυφερή που, αντίθετα με τον πατέρα του, είχε μεγαλώσει μέσα σ’ έναν περίγυρο βαθιά μορφωμένων ανθρώπων. Ο Φραντς ήταν ο πρωτότοκος. Είχε τρεις αδελφές και δύο αδελφούς, οι οποίοι πέθαναν σε βρεφική ηλικία. Οι αναμνήσεις από τα παιδικά του χρόνια και κυρίως οι σχέσεις με τον αυταρχικό και άξεστο πατέρα του, στοίχειωσαν τη ζωή του.

Μετά το γυμνάσιο, υπακούοντας στην επιθυμία του πατέρα του, ο Κάφκα αφού παρακολούθησε ορισμένα πανεπιστημιακά μαθήματα γερμανικής φιλολογίας, σπούδασε τελικά νομικά. Στο πανεπιστήμιο γνωρίστηκε με διάφορους γερμανόφωνους εκκολαπτόμενους λογοτέχνες όπως ο Μαξ Μπροντ, που έγινε επιστήθιος φίλος του. Στη συνέχεια εργάστηκε επί δεκατέσσερα χρόνια, πρώτα σε μια ασφαλιστική εταιρεία και μετά στο Ινστιτούτο Ασφάλισης Εργατικών Ατυχημάτων της Βοημίας. Τις νύχτες του αφιέρωνε στο γράψιμο. Αυτό ήταν το μεγάλο του πάθος. Ήξερε ότι ο προορισμός του ήταν το γράψιμο, αλλά δεν κατάφερε -δεν τόλμησε- να το κάνει επάγγελμά του. Ελάχιστα κείμενά του δημοσιεύτηκαν όσο ζούσε, όπως η περίφημη “Μεταμόρφωση” (1916), “Η αποικία των τιμωρημένων”, το “Ένας αγροτικός γιατρός”, καθώς και “Το γράμμα στον πατέρα” (1919). Το 1914 αρραβωνιάστηκε τη Φελίτσε Μπάουερ, την οποία είχε γνωρίσει στο σπίτι του Μπροντ και με την οποία αλληλογραφούσε επί δύο χρόνια, διέλυσε όμως τον αρραβώνα επειδή ένιωθε ανίκανος να αντιμετωπίσει το γάμο. Άλλη μια απόπειρά του να παντρευτεί τη Φελίτσε κατέληξε σε αποτυχία, αφού το 1917 έγινε γνωστό ότι πάσχει από φυματίωση και μπήκε σε σανατόριο -με τη συμπαράσταση της αδελφής του Ότλα. Το 1923, σε ένα ταξίδι του στη Βαλτική, γνώρισε τη χειραφετημένη εβραία νηπιαγωγό Dora Diamant και μετά από λίγο μετακόμισε στο σπίτι της στο Βερολίνο, προσπαθώντας να ξεφύγει από την επίδραση της οικογένειάς του και να αφοσιωθεί στο γράψιμο. Πέθανε όμως φυματικός στις 3 Ιουνίου του 1924. Γενικά, η ζωή του υπήρξε απλή, χωρίς πολλές μετακινήσεις και μακρινά ταξίδια. Χωρίς “μεγάλες συναντήσεις”. Λίγο πριν πεθάνει, παρακάλεσε τον Μπροντ να καταστρέψει τα έργα του, εντολή που αυτός ευτυχώς παράκουσε. Ο Μπροντ επιμελήθηκε τα τρία ημιτελή μυθιστορήματά του και τα εξέδωσε: “Η δίκη” (1925), “Ο Πύργος” (1926), “Αμερική” (1927).

Μ’ όλο που έχει διασωθεί ένα πολυσέλιδο ημερολόγιό του (3.000 σελ.), πολλά από τη ζωή του Κάφκα παραμένουν άγνωστα. Τούτο οφείλεται ιδιαίτερα ατα πολιτικά γεγονότα μεταξύ 1933 και 1945: Στο Βερολίνο, στο σπίτι της Dora Diamant, της πιστής φίλης του στα ύστερα χρόνια της ζωής του, κατασχέθηκε από τη Γκεστάπο μια δέσμη από χειρόγραφά του που θεωρούνται σήμερα χαμένα. Το 1935 απαγορεύτηκε η δημοσίευση των έργων του. Οι μάρτυρες της ζωής του, οι τρεις αδελφές του, φίλοι, συγγενείς, θανατώθηκαν από τους Ναζί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Τα αρχεία καταστράφηκαν. Η βιβλιοθήκη και πολλά γράμματά του χάθηκαν. Το έργο του, αρχικά γνωστό σ’ ένα μικρό μόνο λογοτεχνικό κύκλο της Γερμανίας, διαδόθηκε μετά το θάνατό του στη Γαλλία, χάρη στους H. Breton, A. Camus και J. P. Sartre, ύστερα στην Αγγλία και Αμερική και τελευταία στη Ρωσία. Οι πρώτες μεταφράσεις στα Τσεχικά δημοσιεύτηκαν το 1957 στην Πράγα.

 

Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης (Μεταφραστής)

Ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης γεννήθηκε τον Απρίλιο του 1960. Είναι ποιητής, μεταφραστής και συγγραφέας. Σπούδασε οικονομικά στην Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή Πειραιώς, κινηματογράφο στη Σχολή Σταυράκου, και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Bielefeld, στη Γερμανία. Συνεργάστηκε με την εφημερίδα Ελευθεροτυπία για δέκα χρόνια, ενώ διατήρησε τη Στἠλη του Βιβλίου στα free-press Lifo και City Press. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, άρχισε να ζει ελεύθερα και όχι δίχως περιπέτειες στην Αθήνα, να γράφει σε έντυπα, όπως το Ιδεοδρόμιο του Λεωνίδα Χρηστάκη, η Χιονάτη του Βαγγέλη Κοτρώνη, η Οδός Πανός, ο Ήχος, το Κάππα, η Λέξη, η Πολιορκία, το Δέντρο, και να συνθέτει ποιήματα και πεζογραφήματα. Ο τρόπος ζωής του τον οδήγησε στη συστηματική μελέτη των λεγόμενων «ιστορικών πρωτοποριών» (Φουτουρισμός, Dada, Υπερρεαλισμός), των Beat ποιητών και συγγραφέων, καθώς και του ρεύματος για την «υπέρβαση και την πραγμάτωση της Τέχνης» (Cobra, Λεττριστές, Καταστασιακοί). Καρπός αυτών των αναζητήσεών του είναι τα πολυσυζητημένα του βιβλία για τον William S. Burroughs, για την Internationale Situationniste, για τον Guy Debord, για τον Μάη του ’68. Εργάστηκε στην ελληνική ραδιοφωνία (Δεύτερο Πρόγραμμα, ΕΡΑ 4, Εν Λευκώ, Στο Κόκκινο, Κανάλι 1, και 24/7). Ίδρυσε και διηύθυνε την επιθεώρηση Propaganda και το Εγχείρημα Κορέκτ όπου δημοσιεύτηκαν κρίσιμα κείμενα για την πολιτική και την κουλτούρα των καιρών μας. Πολυπράγμων και πάντα ανήσυχος, δεν έπαψε να προτιμά τις συλλογικές δραστηριότητες, να βρίσκει συνενόχους στο παιχνίδι της ζωής και στη ζωή του παιχνιδιού, να επιζητεί διαρκώς την περιπέτεια της ποίησης και την ποίηση της περιπέτειας. Οι εμπειρίες του τον ώθησαν στη σύνθεση αυτοβιογραφικών κειμένων, όπου συνδυάζεται αρμονικά μια εμπρηστική λογοτεχνικότητα με έναν μεστό δοκιμιακό λόγο. Όπως λέει συχνά, δρα και γράφει «με καρδιά από φλόγα και με μυαλό από πάγο». Από τις εκδόσεις Εστία κυκλοφορεί το έργο του Τριλογία του Χάους (Διασυρμός, Αγάπη/Love, Πάρκο), και από τις εκδόσεις νήσος το μυθιστόρημά του Η Κοκό στην Κοπεγχάγη. Στη Βραχεία Λίστα για το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης 2018 (George Saunders, Λήθη και Λίνκολν, εκδ. Ίκαρος). Στη Βραχεία Λίστα για το Κρατικό Βραβείο Μαρτυρίας 2021 (Η Κοκό στην Κοπεγχάγη, εκδ. νήσος). Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

(Πηγή: “Εκδόσεις Ιωλκός”, 2023)