Βαλκάνιοι κόσμοι – Η πρώτη και η τελευταία Ευρώπη

Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα αυτό προ­σπά­θη­σε και σε πο­λύ με­γά­λο βαθ­μό κα­τά­φε­ρε ο Στο­γι­ά­νο­βιτς με το βι­βλίο αυτό: όχι απλώς να υλο­ποι­ή­σει το πα­λαιό σχέ­διο των Annales για μια ιστο­ρία ολι­στι­κή αλ­λά το αντι­κεί­με­νό του, τα Βαλ­κά­νια, να το συ­σχε­τί­σει με εκεί­νο το μέ­ρος του κό­σμου που φαι­νό­ταν να τα απορ­ρί­πτει αλ­λά πα­ρα­δό­ξως είχε γεν­νη­θεί μα­ζί τους: την Ευρώ­πη. Πρέ­πει να δού­με τους Βαλ­κά­νι­ους Κό­σμους σαν μια πρώ­τη από­πει­ρα να εντα­χθούν τα Βαλ­κά­νια στο ιστο­ρι­ο­γρα­φι­κό πε­δίο της πα­γκό­σμι­ας ιστο­ρί­ας. Και αυτό απο­τε­λεί ένα ιστο­ρι­ο­γρα­φι­κό πα­ρά­δο­ξο: η πα­γκό­σμια ιστο­ρία ως ιστο­ρι­ο­γρα­φι­κό είδος ανα­δύ­θη­κε ακρι­βώς μέ­σα από την κρι­τι­κή στον Ευρω­κε­ντρι­σμό. Αυτό όμως που κά­νει ως πο­λι­τι­κό αίτη­μα και ιστο­ρι­ο­γρα­φι­κό εγ­χεί­ρη­μα μα­ζί ο Γι­ου­γκοσ­λά­βος ιστο­ρι­κός είναι να δεί­ξει ότι εάν η Πα­λαιά Ευρώ­πη ταυ­τί­ζε­ται με τα Βαλ­κά­νια, τό­τε δεν μπο­ρεί να υπάρ­ξει ούτε Νέα χω­ρίς αυτά. Όπως ο ίδι­ος το πε­ρι­γρά­φει κω­δι­κο­ποι­η­μέ­να: «Η απο­τυ­χία συ­μπό­ρευ­σης της πρώ­της Ευρώ­πης (των Βαλ­κα­νί­ων) με τη νέα Ευρώ­πη μπο­ρεί να ση­μαί­νει ότι δεν θα υπάρ­χει πια κα­θό­λου Ευρώ­πη πα­ρά μο­νά­χα κα­πι­τα­λι­σμός» (σ. 361). Το επι­χεί­ρη­μα αυτό είναι υπο­ταγ­μέ­νο στη λο­γι­κή του ευρω­κε­ντρι­σμού ή απο­τε­λεί το ακρι­βώς αντί­θε­τό του, να υπεν­θυ­μί­ζει δη­λα­δή ότι Ευρώ­πη δεν είναι μό­νο η Δυ­τι­κή και η Κε­ντρι­κή Ευρώ­πη, αλ­λά και η Ανα­το­λι­κή και η Νο­τι­ο­α­να­το­λι­κή; Κά­ποι­ος θα μπο­ρού­σε να είναι κρι­τι­κός απέ­να­ντι στην πο­λι­τι­κή δι­ά­στα­ση αυτού του αιτή­μα­τος. Αλ­λά κα­νείς δεν μπο­ρεί να μην απο­δε­χθεί το εξής: ότι αυτή η δρα­μα­τι­κή στιγ­μή της πρό­σφα­της ιστο­ρί­ας των Βαλ­κα­νί­ων οδή­γη­σε τον Στο­γι­ά­νο­βιτς να συγ­γρά­ψει την μέ­χρι τώ­ρα μο­να­δι­κή ολι­στι­κή-«πα­γκό­σμια» ιστο­ρία της χερ­σο­νή­σου, την μο­να­δι­κή που δεν ακο­λου­θεί την πε­πα­τη­μέ­νη της γραμ­μι­κής αφή­γη­σης. Για αυτό και μό­νο αξί­ζει να δι­α­βα­στεί. – Δη­μή­τρης Στα­μα­τό­που­λος

Traian Stoianovich (Συγγραφέας)

Ο Traian Stoianovich γεν­νή­θη­κε σε ένα μι­κρό χω­ριό στη γι­ου­γκοσ­λα­βι­κή Μα­κε­δο­νία. Σπού­δα­σε στις Ηνω­μέ­νες Πο­λι­τεί­ες και τη Γαλ­λία, δί­δα­ξε για τέσ­σε­ρις δε­κα­ε­τί­ες ευρω­πα­ϊ­κή και πα­γκό­σμια ιστο­ρία στο Πα­νε­πι­στή­μιο Ρούτ­γκερς. Δί­δα­ξε επί­σης στα Πα­νε­πι­στή­μια της Νέ­ας Υόρ­κης, της Κα­λι­φόρ­νι­ας (Berkeley), του Στάν­φορντ και του Μό­ντρε­αλ (Sir George Williams University). Εκτός από αυτό το έρ­γο, οι δη­μο­σι­εύ­σεις του πε­ρι­λαμ­βά­νουν το French Historical Method: The ’Annales’ Paradigm και το Between East and West: The Balkan and Mediterranean Worlds.

(Πηγή: “Εκδόσεις Επίκεντρο”, 2024)

 

 

 

Δημήτριος Α. Σταματόπουλος (Μεταφραστής) (Επιμέλεια)

Ο Δημήτρης Σταματόπουλος είναι καθηγητής Βαλκανικής και Ύστερης Οθωμανικής Ιστορίας στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Γεννήθηκε στην Τερπνή Σερρών το 1969. Είναι απόφοιτος (1991) και διδάκτορας (1998) του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ. Το 2001 διετέλεσε υπότροφος (visiting fellow) του Προγράμματος Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Princeton (ΗΠΑ). Το ακαδημαϊκό έτος 2004-2005 έλαβε υποτροφία του Βουλγαρικού Κράτους για τη διεκπεραίωση έρευνας στα αρχεία των πόλεων Σόφιας και Μεγάλου Τυρνόβου (Velico Tarnovo) στα πλαίσια του προγράμματος “Εκκλησία και Οικογένεια στα Βαλκάνια”. Υπήρξε μέλος της Σχολής Ιστορικών Σπουδών του Institute for Advanced Study του Πρίνστον (2010-11) και του Institute for Advanced Studies του Πανεπιστημίου του Φράιμπουργκ (2017-18) και επισκέπτης καθηγητής στα Πανεπιστήμια του Πρίνστον, του Mainz, της Σόφιας, της Κύπρου και στην Ecole des hautes etudes en sciences sociales. Τα γενικότερα ενδιαφέροντά του αφορούν στις σχέσεις θρησκείας και πολιτικής και ιδιαίτερα στο φαινόμενο της ανάδυσης της κοινωνίας των πολιτών (civil society) στο χώρο των Βαλκανίων, με έμφαση στην ύστερη οθωμανική περίοδο. Είναι συγγραφέας πολλών άρθρων και βιβλίων με επίκεντρο τα Οθωμανικά Βαλκάνια.