Για μια κριτική της βίας / Για την έννοια της ιστορίας

Τα δύο κείμενα που παρουσιάζουμε σε αυτό τον μικρό τόμο συγκαταλέγονται στις εμβληματικότερες στιγμές της μπενγιαμινικής σκέψης και, ταυτόχρονα, αποτελούν δύο από τα πιο πολυσυζητημένα κείμενα στην ιστορία των ιδεών του 20ού αιώνα. Αν και γράφτηκαν με διαφορά περίπου είκοσι χρόνων, συνδέονται με εκλεκτικές συγγένειες και συναφείς προβληματισμούς, που παραμένουν τραγικά επίκαιροι στην εποχή μας. Στο δοκίμιό του για τη βία, απορρίπτοντας τις παραδόσεις του φυσικού και θετικού δικαίου, ο Βάλτερ Μπένγιαμιν πραγματεύεται τη σχέση της βίας με το δίκαιο και τη δικαιοσύνη. Η βία ως θεμέλιο και εγγυητής του δικαίου, το κράτος ως θεσμός κυριαρχίας, η αστυνομία, η λειτουργία των νόμων και οι μέθοδοι επιβολής τους, η κατάσταση εξαίρεσης και η γυμνή ζωή, η βία των κυρίαρχων απέναντι σε αυτή των εξεγερμένων, η γενική πολιτική απεργία σε σχέση με την προλεταριακή απεργία, η μυθική βία που εγκαθιδρύει και συντηρεί το δίκαιο και την εξουσία, η επαναστατική θεϊκή βία που οδηγεί στη λυτρωτική καταστροφή του κυρίαρχου καθεστώτος είναι μερικά από τα θέματα που χαρακτηρίζουν αυτό το πολεμικό κείμενο και τον συγγραφέα του, για τον οποίο η κριτική της βίας είναι εντέλει η φιλοσοφία της ιστορίας της. Το κείμενο για την έννοια της Ιστορίας είναι ίσως το πιο προσωπικό του Μπένγιαμιν, το τελευταίο που έγραψε πριν από το τραγικό του τέλος και που πολλοί το αναβιβάζουν ως την πολιτική και φιλοσοφική διαθήκη του συγγραφέα. Υπό τη μορφή θέσεων, με έντονες αλληγορικές εικόνες και διάσπαρτους συμβολισμούς, με τρόπο θραυσματικό και αποκαλυπτικό, ο Μπένγιαμιν μας καταθέτει έναν καταιγισμό οξύτατων κριτικών στοχασμών, που στο σύνολό τους συνθέτουν μια φιλοσοφία της ιστορίας των καταπιεσμένων γενεών, μια ανηλεή κριτική στην άκαμπτη πίστη στη φιλοσοφία της προόδου, μια προειδοποίηση για την απειλή του ολοκληρωτισμού.

Walter Benjamin (Συγγραφέας)

Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν γεννήθηκε στις 15 Ιουλίου 1892 στο Βερολίνο και αυτοκτόνησε στις 26 Σεπτεμβρίου 1940 στα ισπανικά σύνορα, για να μην πέσει στα χέρια της Γκεστάπο. Τα κυριότερα δοκίμιά του, δημοσιευμένα συνήθως ως άρθρα σε περιοδικά και επιθεωρήσεις, είναι:
– “Zur Kritik der Gewalt” (“Για την κριτική της βίας”, Archiv fur Sozialwissenschaften und Sozialpolitik, 1921)
– “Goethes wahlverwandtschaften” (“Οι εκλεκτικές συγγένειες του Γκαίτε”, Neue Deutsche Beitrage, 1924/25)
– “Einbahnstrasse” (“Μονόδρομος”, εκδ. Rowohlt, Berlin, 1928)
– “Ursprung des deutschen trauerspiels” (“Προέλευση της γερμανικής τραγωδίας”, 1928)
– “Der Surrealismus” (“O σουρεαλισμός”, Die literarische Welt, 1929)
– “Karl Kraus” (Frankfurter Zeitung, 1931)
– “Franz Kafka. Zur zehnten Wiederkehr seines Todestages” (“Φραντς Κάφκα: Για τη δέκατη επέτειο από την ημερομηνία του θανάτου του”, Judische Rundschau, 1934)
– “Das kunstwerk im zeitalter seiner technischen reproduzierbarkeit” (“Το έργο τέχνης στην εποχή της τεχνικής αναπαραγωγιμότητάς του”, Zeitschrift fur Sozialforschung, 1936)
– “Eduard Fuchs, der Sammler und der Historiker” (“Έντουαρντ Φουξ, συλλέκτης και ιστορικός”, Zeitschrift fur Sozialforschung, 1937)
– “Berliner kindheit um neunzehnhundert” (“Η παιδική ηλικία του Βερολίνου γύρω στα 1900”, 1932-1934, 1938)
– “Uber einige Motive bei Baudelaire” (“Σχετικά με ορισμένα μοτίβα του Μπωντλαίρ”, Zeitschrift fur Sozialforschung, 1939)
– “Uber den Begriff der Geschichte” (“Για την έννοια της ιστορίας”, 1940),
και διάφορα δοκίμια, που ανήκουν στην ημιτελή και αποσπασματική εργασία του “Paris, die haupstadt des 19. Jahr hunderts” (“Παρίσι, η πρωτεύουσα του 19ου αιώνα”).

 

Χρήστος Μαρσέλλος (Μεταφραστής)

Ο Χρήστος Μαρσέλλος γεννήθηκε το 1968 στη Αθήνα. Σπούδασε φιλοσοφία στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο και ιστορία της σύγχρονης φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Paris IV-Sorbonne, όπου υπό την εποπτεία του Jean-Francois Marquet υποστήριξε τη μεταπτυχιακή του εργασία (D.E.A.) με θέμα: “Το πρόβλημα της γλώσσας στον Νίτσε και τον Χάιντεγκερ”. Δίδαξε αρχαία ελληνικά στο Ινστιτούτο Συγκριτικής Φιλοσοφίας στο Παρίσι. Συμμετοχές σε συνέδρια φιλοσοφίας, άρθρα και διαλέξεις που είχε δημοσιεύσει μέχρι τώρα σε περιοδικά θα κυκλοφορήσουν προσεχώς σε αυτοτελείς εκδόσεις. Ζει και εργάζεται ως μεταφραστής στην Αθήνα και το Παρίσι, προετοιμάζοντας τη διδακτορική του διατριβή με θέμα “Η προθετικότητα του αισθήματος στη γερμανική φιλοσοφία” (Πανεπιστήμιο Paris Χ-Nanterre).