Γιοζεφίνε η αοιδός

Η ΡΕΥΣΤΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ είναι το κοινό χαρακτηριστικό των όντων που κατοικούν σε αυτή τη συλλογή διηγημάτων και μικρών πεζών του Φραντς Κάφκα: η αοιδός Γιοζεφίνε έχει τη συμπεριφορά και τις αγωνίες ενός καλλιτέχνη, ενώ συνάμα μοιράζεται την άχαρη καθημερινότητα του λαού των ποντικιών· δυο μπάλες από ζελατίνη εμφανίζουν ιδιότητες σκύλου – ή μήπως έχουν σιγά σιγά αποκτήσει τα χαρακτηριστικά των υφισταμένων του Μπλούμφελντ ακολουθώντας τον κατά πόδας στον ελεύθερο χρόνο του; Μια γέφυρα μονολογεί και αναρριγά στη θέα του πρώτου διαβάτη-εραστή· ένα υβριδικό ζώο, μισό γατί μισό αρνί, βιώνει με απόγνωση τη διχασμένη φύση του· μια μπίλια σουλατσάρει για λίγο αμέριμνη, με τα χέρια πίσω από την πλάτη, έξω από τον λαβύρινθό της· μορφές της μυθολογίας διαρρηγνύουν τα μυθολογικά τους συμφραζόμενα και διεκδικούν έναν άλλο ρόλο… Το καφκικό σύμπαν συμπλέκεται αξεδιάλυτα με το σύμπαν της ζωής μας. Τα φανταστικά όντα του Κάφκα και το μονίμως αμήχανο «εγώ» που βρίσκεται απέναντί τους φέρνουν στο φως γυμνή μιαν αλήθεια: όσο ρευστή και αδιανόητη είναι η πραγματικότητα, άλλο τόσο ρευστός και αλλόκοτος είναι ο εαυτός μας, ένα φανταστικό ον που βαδίζει παραπατώντας μέσα στη σκοτεινιά του κόσμου.

Franz Kafka (Συγγραφέας)

Ο Φραντς Κάφκα γεννήθηκε στις 3 Ιουλίου του 1883 στην Πράγα από γονείς Εβραίους: από έναν πατέρα αυταρχικό, που κατόρθωσε να γίνει εύπορος υφασματέμπορος, κι από μια μάνα τρυφερή που, αντίθετα με τον πατέρα του, είχε μεγαλώσει μέσα σ’ έναν περίγυρο βαθιά μορφωμένων ανθρώπων. Ο Φραντς ήταν ο πρωτότοκος. Είχε τρεις αδελφές και δύο αδελφούς, οι οποίοι πέθαναν σε βρεφική ηλικία. Οι αναμνήσεις από τα παιδικά του χρόνια και κυρίως οι σχέσεις με τον αυταρχικό και άξεστο πατέρα του, στοίχειωσαν τη ζωή του.

Μετά το γυμνάσιο, υπακούοντας στην επιθυμία του πατέρα του, ο Κάφκα αφού παρακολούθησε ορισμένα πανεπιστημιακά μαθήματα γερμανικής φιλολογίας, σπούδασε τελικά νομικά. Στο πανεπιστήμιο γνωρίστηκε με διάφορους γερμανόφωνους εκκολαπτόμενους λογοτέχνες όπως ο Μαξ Μπροντ, που έγινε επιστήθιος φίλος του. Στη συνέχεια εργάστηκε επί δεκατέσσερα χρόνια, πρώτα σε μια ασφαλιστική εταιρεία και μετά στο Ινστιτούτο Ασφάλισης Εργατικών Ατυχημάτων της Βοημίας. Τις νύχτες του αφιέρωνε στο γράψιμο. Αυτό ήταν το μεγάλο του πάθος. Ήξερε ότι ο προορισμός του ήταν το γράψιμο, αλλά δεν κατάφερε -δεν τόλμησε- να το κάνει επάγγελμά του. Ελάχιστα κείμενά του δημοσιεύτηκαν όσο ζούσε, όπως η περίφημη “Μεταμόρφωση” (1916), “Η αποικία των τιμωρημένων”, το “Ένας αγροτικός γιατρός”, καθώς και “Το γράμμα στον πατέρα” (1919). Το 1914 αρραβωνιάστηκε τη Φελίτσε Μπάουερ, την οποία είχε γνωρίσει στο σπίτι του Μπροντ και με την οποία αλληλογραφούσε επί δύο χρόνια, διέλυσε όμως τον αρραβώνα επειδή ένιωθε ανίκανος να αντιμετωπίσει το γάμο. Άλλη μια απόπειρά του να παντρευτεί τη Φελίτσε κατέληξε σε αποτυχία, αφού το 1917 έγινε γνωστό ότι πάσχει από φυματίωση και μπήκε σε σανατόριο -με τη συμπαράσταση της αδελφής του Ότλα. Το 1923, σε ένα ταξίδι του στη Βαλτική, γνώρισε τη χειραφετημένη εβραία νηπιαγωγό Dora Diamant και μετά από λίγο μετακόμισε στο σπίτι της στο Βερολίνο, προσπαθώντας να ξεφύγει από την επίδραση της οικογένειάς του και να αφοσιωθεί στο γράψιμο. Πέθανε όμως φυματικός στις 3 Ιουνίου του 1924. Γενικά, η ζωή του υπήρξε απλή, χωρίς πολλές μετακινήσεις και μακρινά ταξίδια. Χωρίς “μεγάλες συναντήσεις”. Λίγο πριν πεθάνει, παρακάλεσε τον Μπροντ να καταστρέψει τα έργα του, εντολή που αυτός ευτυχώς παράκουσε. Ο Μπροντ επιμελήθηκε τα τρία ημιτελή μυθιστορήματά του και τα εξέδωσε: “Η δίκη” (1925), “Ο Πύργος” (1926), “Αμερική” (1927).

Μ’ όλο που έχει διασωθεί ένα πολυσέλιδο ημερολόγιό του (3.000 σελ.), πολλά από τη ζωή του Κάφκα παραμένουν άγνωστα. Τούτο οφείλεται ιδιαίτερα ατα πολιτικά γεγονότα μεταξύ 1933 και 1945: Στο Βερολίνο, στο σπίτι της Dora Diamant, της πιστής φίλης του στα ύστερα χρόνια της ζωής του, κατασχέθηκε από τη Γκεστάπο μια δέσμη από χειρόγραφά του που θεωρούνται σήμερα χαμένα. Το 1935 απαγορεύτηκε η δημοσίευση των έργων του. Οι μάρτυρες της ζωής του, οι τρεις αδελφές του, φίλοι, συγγενείς, θανατώθηκαν από τους Ναζί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Τα αρχεία καταστράφηκαν. Η βιβλιοθήκη και πολλά γράμματά του χάθηκαν. Το έργο του, αρχικά γνωστό σ’ ένα μικρό μόνο λογοτεχνικό κύκλο της Γερμανίας, διαδόθηκε μετά το θάνατό του στη Γαλλία, χάρη στους H. Breton, A. Camus και J. P. Sartre, ύστερα στην Αγγλία και Αμερική και τελευταία στη Ρωσία. Οι πρώτες μεταφράσεις στα Τσεχικά δημοσιεύτηκαν το 1957 στην Πράγα.

 

Μαργαρίτα Ζαχαριάδου (Μεταφραστής)

Η Μαργαρίτα Ζαχαριάδου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1969. Λίγο μετά την ολοκλήρωση των σπουδών της στην Ιστορία (Πανεπιστήμιο Αθηνών και Πανεπιστήμιο της Konstanz) άρχισε να ασχολείται επαγγελματικά με τη μετάφραση από τα αγγλικά και τα γερμανικά, καθώς και με τη μετάφραση προς τα αγγλικά. Δίδαξε για πολλά χρόνια μετάφραση στο ΕΚΕΜΕΛ και στο ΕΚΕΒΙ, καθώς και ελληνικά σε αλλοδαπούς. Έχει καταπιαστεί σχεδόν με όλα τα λογοτεχνικά είδη και με πάμπολλους σημαντικούς συγγραφείς, κλασικούς και σύγχρονους. Στις πιο πρόσφατες δουλειές της συγκαταλέγονται “Ο σηματωρός” του Charles Dickens, “Το άγρυπνο μάτι του Sheridan Le Fanu” και “Το σώμα του εγκλήματος” (Ανθολογία κλασικών αστυνομικών διηγημάτων), όλα από τις Εκδόσεις Άγρα, καθώς και “Ο πόλεμος των κόσμων” του Franz Kafka (Πατάκης), “Ομαδικό πορτρέτο με μία κυρία” και “Μπιλιάρδο στις εννιάμισι” του Heinrich Boll (Πόλις). Το 2011 τιμήθηκε με το βραβείο του Daniel Mendelsohn “Χαμένοι”, και το 2013 με το βραβείο μετάφρασης του ελληνικού τμήματος της ΙΒΒΥ για το βιβλίο του Patrick Ness “Το τέρας έρχεται”. Το 2014 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις το πρώτο της βιβλίο με τίτλο “Το παρόν αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας”.

 

Κατερίνα Καρακάση (Επίμετρο)

Η Κατερίνα Καρακάση γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασε Γερμανική Φιλολογία στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 2001 ολοκλήρωσε το διδακτορικό της με θέμα “Φραντς Κάφκα: Ιωσηφίνα: η τραγουδίστρια ή ο λαός των ποντικών”. Από το 2000 έως το 2005 εργάστηκε στο Πανεπιστήμιο του Essen-Duisburg, Γερμανία, στο τμήμα Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας ως επιστημονικός συνεργάτης. Από το 2005 είναι λέκτορας και από το 2010 επίκουρη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας με αντικείμενο την Γερμανική Λογοτεχνία και την Συγκριτική Γραμματολογία. Από το 2006 είναι μέλος ΣΕΠ στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο στην Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας. Έχει δημοσιεύσει επιστημονικά άρθρα για την γερμανική λογοτεχνία του 18ου και του 20ου αιώνα, συγκριτολογικά και θεωρητικά γραμματολογικά ζητήματα, για την σχέση σώματος και λογοτεχνίας στον Διαφωτισμό και τον Μοντερνισμό κ.α. Μεταξύ του 2010 και 2012 ήταν υπότροφος της Humboldt-Stiftung στο Πανεπιστήμιο της Konstanz, Γερμανία καλεσμένη του καθ. κ. Koschorke. Από το 2011 συμμετέχει στο ερευνητικό πρόγραμμα Θαλής “Χρυσαλλίς” με επιστημονική την. κ. Ταμπάκη. Έχει συμμετάσχει σε αρχαιολογικά συνέδρια στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, με αντίστοιχες δημοσιεύσεις. Λαμβάνει μέρος στις ανασκαφές στο νησί Δεσποτικό, δυτικά από την Αντίπαρο, υπό την ευθύνη του αρχαιολόγου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων Γιάννου Κουράγιου.