Γλώσσης χάριν – Τόμος αφιερωμένος από τον τομέα γλωσσολογίας στον καθηγητή Γεώργιο Μπαμπινιώτη

Με τον παρόντα τόμο, με το συμβολικό όνομα “γλώσσης χάριν”, συνάδελφοι συνεργάτες, μαθητές και φίλοι τιμούν τον Γεώργιο Μπαμπινιώτη, επίτιμο καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών, πρ. Πρύτανη, πρόεδρο του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, πρόεδρο της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (Αρσακείων – Τοσιτσείων Σχολείων) από το 1987 και πρόεδρο της Επιτροπής της Βουλής των Εφήβων, ο οποίος με το επιστημονικό – ερευνητικό του έργο, τη διδασκαλία και τη συνολική προσφορά του στην παιδεία, την ελληνική κοινωνία και τον ελληνικό πολιτισμό εσμίλευσε μοναδικό πρότυπο επιστήμονα, δασκάλου και ανθρώπου. Ο καθηγητής Γεώργιος Μπαμπινιώτης αποτελεί μια από τις εξέχουσες πνευματικές παρουσίες στον ελληνικό χώρο με ευρεία απήχηση στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα για το έργο του (επιστημονικό – ερευνητικό, διδακτικό) και τη γενικότερη προσφορά του στη γλωσσολογία και στον ευρύτερο χώρο των γραμμάτων και του πολιτισμού. Ανήκει στους εισηγητές της σύγχρονης θεωρίας της γλώσσας στην Ελλάδα και είναι από τους πρώτους που δίδαξε και εφάρμοσε τις σύγχρονες μεθόδους ανάλυσης της γλώσσας, στη μελέτη της δομής της αρχαίας και νέας ελληνικής. […] (Δήμητρα Θεοφανοπούλου – Κοντού, Παναγιώτης Κοντός, από τον πρόλογο του βιβλίου) Περιέχονται τα κείμενα: Ι. Θεωρία της γλώσσας – Hansjakob Seiler, “Two linguistic paradoxes and their possible resolution” ΙΙ. Σύνταξη – Δήμητρα Θεοφανοπούλου – Κοντού, “Η “ταυτοποιητική” λειτουργία του κλιτικού στη ΝΕ: η περίπτωση του αμέσου αντικειμένου” – Χρήστος Κλαίρης, “Συνδετική σύνταξη της Τουρκικής” – Βασίλειος Σπυρόπουλος, “Συντακτική παραγωγή και διεπίπεδα στο μινιμαλιστικό πρόγραμμα: επιχειρήματα από την Ελληνική” ΙΙΙ. Σημασιολογία – Πραγματολογία – Σοφία Μαρμαρίδου, “Γνωσιακή προσέγγιση στη σημασιολογική ανάλυση του χρόνου στη Νέα Ελληνική” – Αμαλία Μόζερ, “Τερματικότητα, τελικότητα και συνοπτικότητα” – Σταύρος Σκοπετέας, “Ο ρόλος της πραγματολογίας στην επιλογή του μηνύματος” IV. Μορφολογία – Άννα Αναστασιάδη – Συμεωνίδη, “Το μόρφημα θεο- στην ελληνική” – Eleni Efthimiou, “Processing cumulative morphology information in GSL: The case of pronominal reference in a three-dimensional morphological system” – Ευαγγελία Θωμαδάκη, “Ελλειπτικά κλιτικά παραδείγματα και συχνότητα: η περίπτωση των υποκοριστικών” – Αγγελική Ράλλη, “Η μορφολογία ως αυτόνομο τμήμα της γραμματικής” V. Φωνητική – Φωνολογία – Γεώργιος Κ. Μικρός, “Η προερρινοποίηση στα ηχηρά κλειστά της Νέας Ελληνικής: ποσοτική διερεύνηση της επίδρασης του φωνητικού περιβάλλοντος στην παρατηρούμενη ποικιλία” – Αντώνης Μποτίνης, “Σύγχρονη φωνητική” – Μιχάλης Σετάτος, “Παύσεις και αρμοί στην κοινή νεοελληνική” VI. Ιστορική γλωσσολογία – Διαλεκτολογία – Επαφή γλωσσών – Vit Bubenik, “Tense and aspect in Ancient Iranian” – Γεώργιος Κ. Γιαννάκης, “Γλωσσική αποκατάσταση και η έννοια της ευλογοφάνειας” – Christophoros Charalambakis, “Nikos Kazantzakis: sein Kampf um die Sprache” – Ειρήνη Καλιτζοπούλου – Παπαγεωργίου, “Γλωσσικές γενετικές σχέσεις, πρωτογλώσσα και πραγματικότητα” – Γεώργιος Γ. Μαγουλάς, “Η συμβατικότητα (το αυθαίρετο) των γλωσσικών σημείων ως θεμελιώδης αρχή της ιστορικοσυγκριτικής γλωσσολογίας” – Ιώ Μανωλέσσου, “Γλωσσικές επαφές στον ελληνικό μεσαίωνα: η αντωνυμία “ο οποίος”” – Χριστίνα Μπασέα – Μπεζαντάκου, “Ενδοδιαλεκτική διαφοροποίηση: μεθοδολογικοί προβληματισμοί” – Θεόδωρος Μωυσιάδης, “”Στρεβλός”: “κακός”. Ένα γνωστικό σχήμα μεταβολής σημασίας” – Νικόλαος Παντελίδης, “Η “ενοποίηση του παρωχημένου”: ιστορική προσέγγιση με βάση τη μαρτυρία των νεοελληνικών διαλέκτων” – Χαράλαμπος Π. Συμεωνίδης, “Το ελληνικό πολιτισμικό λεξιλόγιο ή οι ελληνικοί διεθνισμοί των ευρωπαϊκών γλωσσών” – Anastasios Tamis, “The Greek language in Australia” – A. I. Thaworis, “Beitrag zur Erforschung griechischer Lehnworter im Bulgarischen” – Δέσποινα Χειλά- Μαρκοπούλου, “Από την εξέλιξη των γραμματικών κατηγοριών της Ελληνικής: η περίπτωση του συγκριτικού “παρά”” VII. Κειμενογλ��σσολογία – Ανάλυση λόγου – Αλεξάνδρα Γεωργακοπούλου και Διονύσης Γούτσος, “Σύγχρονες τάσεις και κατευθύνσεις της ανάλυσης λόγου” – Μαρία Ιακωβίδου και Σταματία Κουτσουλέλου – Μίχου, “Μετριαστικές στρατηγικές της δεοντικότητας σε ακαδημαϊκά και δημοσιογραφικά κείμενα: η περίπτωση του “πρέπει”” – Μάρω Κακριδή – Φερράρι, “Επανάληψη και φυσική συνομιλία: ο ρόλος των επαναληπτικών σχημάτων στην οικονομία του διαλόγου” – Αικατερίνη Μπακάκου – Ορφανού, “Προφορικότητα και πολιτικός λόγος” – Θανάσης Νάκας, “Αντιμεταβολή (ή αντιμετάθεση ή “περιπλοκοχιαστό”)” – Κική Νικοφορίδου, “Η “ελεύθερη πλάγια γραφή” ως κειμενική δομή” – Ελένη Παναρέτου, “Η εξειδίκευση στο κείμενο” – Ελένη Σελλά – Μάζη, “Κειμενογλωσσολογικές διαστάσεις της θεωρίας και της διδακτικής της διερμηνείας” – Μαρία Σηφιανού, “Κοινοβουλευτικός λόγος και ευγένεια” – Αναστασία Χριστοφίδου, “Συνοχικές λειτουργίες νεολογισμών και κειμενικές κατηγορίες” VIII. Υπολογιστική γλωσσολογία – Γιώργος Μαρκόπουλος, “Επεξεργασία φυσικής γλώσσα: μοντέλα γλωσσικής ικανότητας ή γλωσσικής πλήρωσης;” IX. Ψυχογλωσσολογία – Σπυριδούλα Βαρλοκώστα, “Η κατάκτηση της γλώσσας και η υπόθεση της καθολικής γραμματικής” – Anna Parafragou, “Representing motion in language and thought” – Ursula Stephany, “On the development of the expression of simultaneity in Greek children’s narratives” X. Κατάκτηση και διδασκαλία της γλώσσας – Αργύρης Αρχάκης, “Η διδασκαλία του προφορικού λόγου στην υποχρεωτική εκπαίδευση: ζητήματα, ζητούμενα και προοπτικές” – Friederike Batsalia, “Bilingualer Sprachunterricht und Sprachvarietaten” – Penelope Calliabetsou – Coraca, “La crise des methodologies et de l’approche communicative en classe de langue-culture: etat des lieux et perspectives” – Τριανταφυλλιά Κωστούλη, “Κριτική ανάλυση του γραμματισμού της σχολικής τάξης: βασικές θέσεις και άξονες μελέτης” – Στέλλα Μαρκαντωνάτου και Μαρία Τζεβελέκου, “Τα ρήματα κίνησης στην κατάκτηση της Ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας” – Ναπολέων Μήτσης, “Γλωσσική θεωρία και γλωσσική διδασκαλία: απόπειρα καταγραφής των διαδικασιών και των σταδίων μετάβασης από τη θεωρητική στην εφαρμοσμένη γλωσσολογία” – Σπυριδούλα Μπέλλα, “Συνυποδηλώσεις της γνωστικής προσέγγισης για την κατάκτηση και τη διδασκαλία της πραγματολογίας στη δεύτερη γλώσσα” – Βάσω Τοκατλίδου, “Τα “επίπεδα” γλωσσομάθειας: μια γλωσσολογική θεώρηση” – Φρίντα Χαραλαμποπούλου, “Η κατάκτηση του λεξιλογίου υπό το πρίσμα της υποβοηθούμενης από υπολογιστή εκμάθηση της Γ2” XI. Λεξικογραφία – Μαριάννα Κατσογιάννου, “Διαλεκτικά λεξικά της νέας ελληνικής” – Γιώργος Τράπαλης, “Λεξικογραφικοί χαρακτηρισμοί στα νεοελληνικά λεξικά: τυπολογία και συγκριτική εξέταση”

Χρήστος Κλαίρης (Συγγραφέας)

Ο Χρήστος Κλαίρης γεννήθηκε το 1941 στην Κωνσταντινούπολη. Απόφοιτος της Μεγάλης του Γένους Σχολής, σπούδασε ελληνική φιλολογία στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και γενική γλωσσολογία στη Σορβόνη, δίπλα στον θεμελιωτή της λειτουργικής γλωσσολογίας Andre Martinet. Σήμερα είναι τακτικός καθηγητής γενικής γλωσσολογίας στη Σορβόνη, στο Πανεπιστήμιο Rene Descartes-Paris V, όπου διδάσκει από το 1978, διευθυντής του Εργαστηρίου Γλωσσολογικής Θεωρίας και Περιγραφής (THEDEL) του ίδιου πανεπιστημίου, και αντιπρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας Λειτουργικής Γλωσσολογίας (SILF). Δίδαξε ελληνικά και γενική γλωσσολογία στη Χιλή (1970-1976). Οι έρευνες του πάνω στις γλώσσες της Παταγονίας και της Γης του Πυρός τον οδήγησαν το 1972 στην ίδρυση του Κέντρου Έρευνας Ιθαγενών Γλωσσών στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Valparaiso, το οποίο και διεύθυνε μέχρι το κλείσιμο του μετά το πραξικόπημα. Τις έρευνές του για τις γλώσσες που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν θα τις συνεχίσει από τη Γαλλία, σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) και με Πανεπιστήμια της Λατινικής Αμερικής. Το 1987 δημοσιεύει την πρώτη πλήρη περιγραφή της αμερινδιάνικης γλώσσας Καγουάσκαρ (El qawasqar, Linguistica fueguina, Teoria y descripcion, Valdivia, Estudios Filologicos). Ως διευθυντής του THEDEL διεύθυνε τη σειρά Trauaux du Seminaire de Linguistique Fonctionnelle (1992-2002). Οι πολυάριθμες δημοσιεύσεις του πραγματεύονται κυρίως θέματα θεωρητικής γλωσσολογίας, περιγραφής γλωσσών και εθνογλωσσολογίας. Οι μελέτες του γύρω από τη σύγχρονη ελληνική γλώσσα είχαν σαν αποτέλεσμα να εκδώσει, μαζί με τον καθηγητή Γεώργιο Μπαμπινιώτη, τη “Γραμματική της Νέας Ελληνικής, Δομολειτουργική – Επικοινωνιακή” (Ελληνικά Γράμματα, 2005). Στα ελληνικά κυκλοφορεί επίσης το βιβλίο του “Θέματα Γενικής Γλωσσολογίας” (Νεφέλη, 1990). Μεταξύ των πλέον πρόσφατων έργων που έχουν κυκλοφορήσει στη γαλλική βιβλιογραφία υπό τη διεύθυνση του είναι τα Trauaux de linguistique fonctionnelle (L΄ Harmattan, 2005) και Typologie de la syntaxe connective (διεύθ. C. Clairis, Cl. Chamoreau, D. Costaouec και Fr. Guerin, Presses Universitaires de Rennes, 2005).

 

Ευαγγελία Θωμαδάκη (Συγγραφέας)

 

Βασίλης Σπυρόπουλος (Συγγραφέας)

 

Αγγελική Ράλλη (Συγγραφέας)

Η Αγγελική Ράλλη είναι καθηγήτρια γλωσσολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Σε διάφορες περιόδους διετέλεσε προσκεκλημένη καθηγήτρια στα πανεπιστήμια των πόλεων Αmsterdam, Tilburg, Torino, Montreal (University of Montreal, McGill, UQAM), Τοronto (UoT), Vancouver (SFU), Columbus (Ohio State University). Έχει κάνει ειδικευμένες σπουδές γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο του Montreal (Bachelor, Master, Ph.D.). Κατά τη διάρκεια των σπουδών της, ήταν πρώτη υπότροφος του κρατικού ιδρύματος υποτροφιών του Καναδά (Social Sciences and Humanities Research Council) και της τοπικής κυβέρνησης του Quebec (1978-1983). Το 1999 έλαβε την τιμητική διάκριση “Faculty Enrichment Award” της καναδικής κυβέρνησης. Μιλά άριστα τρεις ξένες γλώσσες (Αγγλικά, Γαλλικά, Ιταλικά), ενώ έχει γνώσεις Ισπανικής, Γερμανικής και Ρωσικής. Είναι μόνιμη συνδιοργανώτρια των συνεδρίων “Mediterranean Morphology Meeting” (1997, ΄99, 2001, ΄03, ΄05) και “Modern Greek Dialects and Linguistic Theory” (2000, ΄04), έχει οργανώσει το Διεθνές Θερινό Σχολείο Γλωσσολογίας (“Thermi International Summer School in Linguistics”, 1999), και συμμετέχει ενεργά σε διεθνείς επιστημονικές συναντήσεις που άπτονται των ενδιαφερόντων της. Ασχολείται ερευνητικά με τη μορφολογία, τη σχέση της μορφολογίας με τη σύνταξη και τη φωνολογία, την ανάπτυξη μορφολογικών επεξεργαστών (υπολογιστική γλωσσολογία), το νοητικό λεξικό και τη μορφοφωνολογία των νεοελληνικών διαλέκτων. Διηύθυνε ή διευθύνει ελληνικά και ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα και συνεργάστηκε ή συνεργάζεται με διεθνή προγράμματα ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων. Είναι κριτής σε διεθνή περιοδικά και ανήκει στην επιστημονική επιτροπή των περιοδικών “Journal of Greek Linguistics”, “Italian Journal of Linguistics”, “Advances in Language Studies”, “International Journal of Computational Intelligence”, καθώς και του ευρωπαϊκού δικτύου μορφολογίας ENLM (“European Network for Linguistic Morphology”). Έχει περισσότερες από 80 πολυσέλιδες δημοσιεύσεις, αρκετές από τις οποίες σε γνωστά ξένα περιοδικά του κλάδου της γλωσσολογίας.

 

Ελένη Ευθυμίου (Συγγραφέας)

 

Δήμητρα Θεοφανοπούλου – Κοντού (Συγγραφέας)

 

Άννα Αναστασιάδη – Συμεωνίδη (Συγγραφέας)

 

Αμαλία Μόζερ (Συγγραφέας)

 

Σταύρος Σκοπετέας (Συγγραφέας)

 

Σοφία Μαρμαρίδου (Συγγραφέας)

 

Hansjakob Seiler (Συγγραφέας)

 

Γεώργιος Κ. Μικρός (Συγγραφέας)

Ο Γεώργιος Κ. Μικρός είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Υπολογιστικής και Ποσοτικής Γλωσσολογίας στο Τμήμα Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι επίσης επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Επεξεργασίας του Λόγου και του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Το ερευνητικό του έργο εντοπίζεται στους χώρους της υπολογιστικής γλωσσολογίας και της ποσοτικής επεξεργασίας γλωσσικών δεδομένων. Έχει ασχοληθεί επίσης εκτενώς με την κοινωνιογλωσσολογία και την ακουστική φωνητική.

 

Δέσποινα Χειλά – Μαρκοπούλου (Επιμέλεια)

 

Αμαλία Μόζερ (Επιμέλεια)

 

Αικατερίνη Μπακάκου – Ορφανού (Επιμέλεια)

 

Χριστόφορος Χαραλαμπάκης (Επιμέλεια)

Πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών με μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια της Κολωνίας και της Χαϊδελβέργης. Το 1976 ανακηρύχθηκε διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Κολωνίας με τη διδακτορική διατριβή: “Φθάνω. Συμβολή στη ελληνική λεξικογραφία”. Υπηρέτησε ως ερευνητής στην Ακαδημία Αθηνών και ως καθηγητής Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Σήμερα κατέχει τη θέση του καθηγητή Γλωσσολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Κατέχει μεγάλο ερευνητικό έργο με άξονες την αρχαία και τη νέα ελληνική διαλεκτολογία και την ηλεκτρονική λεξικογραφία, τη σχέση γλώσσας και λογοτεχνίας και τη γλώσσα της εκπαίδευσης, με έμφαση στην αξιοποίηση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και της υψηλής τεχνολογίας. Έχει πραγματοποιήσει έρευνες στα Πανεπιστήμια της Βόρειας Ντακότας των Η.Π.Α., του Reading και του Cambridge της Αγγλίας. Έχει δημοσιεύσει πλήθος έργων, 280 συνολικά, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν μελέτες και βιβλία σχετικά με τη Γλώσσα, τη σχέση Γλώσσας και Εκπαίδευσης, τη διδακτική της νεοελληνικής, τη Λογοτεχνία και το ύφος. Έχει αναπτύξει έντονη δραστηριότητα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αναλαμβάνοντας υψηλές θέσεις σε εκπαιδευτικούς οργανισμούς της χώρας μας και εκπροσωπώντας την Ελλάδα σε ευρωπαϊκά προγράμματα. Δίδαξε ως επισκέπτης καθηγητής στα Πανεπιστήμια της Γερμανίας, της Αθήνας, της Κύπρου και της Θράκης. Έχει δώσει, επίσης, σειρά διαλέξεων με θέματα της ειδικότητας του σε Πανεπιστήμια της Ευρώπης, της Αμερικής και της Αυστραλίας. Έχει λάβει μέρος σε περισσότερα από 150 ελληνικά και διεθνή συνέδρια και είναι μέλος πολλών, ελληνικών και ξένων, επιστημονικών εταιρειών.