Διλήμματα της ελληνικής συνταγματικής ιστορίας: 20ός αιώνας

Το βιβλίο αυτό -εκπονημένο από έναν ειδικό του Συνταγματικού Δικαίου και από έναν ιστορικό- εξετάζει τις μεγάλες πιέσεις της σύγχρονης ελληνικής συνταγματικής ιστορίας. Ύστερα από την απαραίτητη εισαγωγή στα ελληνικά Συντάγματα της νεότερης εποχής, επικεντρώνεται στην εποχή της “κρίσης των θεσμών” (1915-1974), που ορίζεται από τους δύο επάλληλους διχασμούς του ελληνικού 20ού αιώνα, τον Εθνικό Διχασμό και τον εμφύλιο πόλεμο, με τις αποσαθρωτικές επιπτώσεις τους στη θεσμική ιστορία της χώρας. Το βιβλίο δεν εξαντλείται στην καταγραφή των επιβαρύνσεων που επέφεραν οι δύο διχασμοί στην πολιτική σκηνή, την πολιτική κουλτούρα και το νομικό σύστημα. Επιπλέον, ασχολείται με την ατελή και μέσα από συμπληγάδες εφαρμογή του Συντάγματος κατά τη διάρκειά τους – δηλαδή με την ουσιαστική, βαριά, ακόμη και καθημερινή επιβάρυνση της θεσμικής πορείας της χώρας υπό την επήρειά τους. Έτσι, εξετάζει τον ρόλο του Συντάγματος στην έκρηξη του Εθνικού Διχασμού, την αποτυχία της πολιτικής που κατέληξε στις δικτατορίες του 1936 και του 1967, τη λειτουργία των θεσμών μετά τον εμφύλιο πόλεμο, τον ρόλο των πολιτικών δυνάμεων και του Στέμματος. Αντίστοιχα, όμως, το βιβλίο ασχολείται και με τις προϋποθέσεις υπέρβασης της “κρίσης των θεσμών”, που επιτεύχθηκε κατά τη Μεταπολίτευση του 1974-75. Αποτιμά, έτσι, όχι μόνο τις θεσμικές πρωτοβουλίες καθαυτές, αλλά και τις πνευματικές προϋποθέσεις της επιτυχίας στο θεσμικό επίπεδο, δηλαδή την κοσμοαντίληψη που υποστήριξε την κρίσιμη εκείνη προσπάθεια και τη συγκρότηση μιας εδραιωμένης δημοκρατίας. Το βιβλίο προβάλλει μια βασική θέση: Πέραν των τυπικών προβλέψεων ενός Συντάγματος, αποφασιστική σημασία έχει ο τρόπος εφαρμογής του, που αφορά το μείζον ζήτημα της ποιότητας της ηγεσίας, το επίπεδο της οικονομικής, κοινωνικής και μορφωτικής ανάπτυξης της συγκεκριμένης κοινωνίας. Στην ελληνική ιστορία του 20ού αιώνα, την τόσο ταραγμένη από θεσμική άποψη, δεν έλειψαν τα εξαιρετικά, πραγματικά φωτισμένα, συνταγματικά κείμενα. Έλειψε όμως συχνά η σύνεση και ο αυτοπεριορισμός των πολιτικών δυνάμεων στην εφαρμογή τους.