Διόνυσος

“Είναι σίγουρο πως δεν θα εμφανιστώ λοιπόν την επόμενη άνοιξη στην Αθήνα· παρ’ όλο που αυτό το ταξίδι θέριεψε στον νου μου και που τώρα, καθώς εργάζομαι επάνω στον “Διόνυσό” μου και γράφω το “Κρητικό προοίμιο”, είμαι επιπροσθέτως λυπημένος επειδή δεν μπορώ να συζητήσω μαζί σου το δικό μου όραμα σχετικά με την Κρήτη. Είναι ένα όραμα μιας Κρήτης των οραμάτων, μιας Κρήτης που δεν θα μπορούσε να έχει τη μινωική θρησκεία της εάν δεν ήταν -κατά μίαν έννοια απολύτως συγκεκριμένη- ένα νησί των οραμάτων”. Καρλ Κερένυϊ προς Παντελή Πρεβελάκη, 7/4/1965 (απόσπασμα ανέκδοτης επιστολής) Ο “Διόνυσος”, το opus magnum του Κερένυϊ, ολοκληρώθηκε, αλλά ο συγγραφέας του δεν πρόλαβε να το δει τυπωμένο. Στα τέλη Αυγούστου ή στις αρχές Σεπτεμβρίου 1971 διαγνώστηκε πως ο Ούγγρος ελληνιστής έπασχε από παράτυφο, μιαν ασθένεια από την οποία δεν συνήλθε ποτέ και η οποία επέφερε εν τέλει τον θάνατό του τον Απρίλιο του 1973. Το βιβλίο, επιμελημένο από τη σύζυγο του συγγραφέα, δημοσιεύτηκε το 1976, 45 χρόνια μετά την πρώτη σκέψη του νεαρού τότε ελληνιστή να καταπιαστεί σοβαρά με τον Έλληνα θεό της άφθαρτης ζωής. Επί τέσσερις δεκαετίες ο συγγραφέας της “Μυθολογίας των Ελλήνων” (Εστία, 16η έκδοση) συνέλεγε στοιχεία από λογοτεχνικές πηγές, μελετούσε τα ευρήματα της αρχαιολογίας, προσπαθούσε να αποκρυπτογραφήσει τα μηνύματα που κρύβονταν θαμμένα στα υλικά και πνευματικά κατάλοιπα της διονυσιακής θρησκείας. Ψηφίδα την ψηφίδα συνέθετε εικόνες του Διόνυσου στη μινωική Κρήτη, στις αρχαίες παραδόσεις της Ανατολής, στην ελληνική και τη ρωμαϊκή θρησκεία και λατρεία, φτάνοντας μέχρι την ύστερη Αρχαιότητα. Το τελικό αποτέλεσμα αποτελεί ταυτοχρόνως το εγχείρημα επιστημονικής συγκρότησης μιας πανοραμικής εικόνας και το παλίμψηστο της ιδιωτικής ανακατασκευής ενός χαμένου κόσμου. Στο τέλος ο αρχαίος θεός αναδύεται -οικείος και απόκοσμος συνάμα- μέσα από τις σελίδες ως το πλέον επίμονο και γενναίο όραμα ενός από τους σπουδαιότερους λάτρεις του αρχαίου και σύγχρονου Ελληνισμού.