Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος

Στις 22 Φεβρουαρίου 1944, 650 άνθρωποι στάλθηκαν στο Άουσβιτς στοιβαγμένοι σε δώδεκα τρένα για εμπορεύματα. Μόνο ο Πρίμο Λέβι και δύο άλλοι επέζησαν, έπειτα από παραμονή ενός έτους, πριν την απελευθέρωσή τους από τον ρωσικό στρατό τον Ιανουάριο του 1945. Στο στρατόπεδο ο Λέβι παρατηρεί τα πάντα, θα θυμηθεί τα πάντα, θα αφηγηθεί τα πάντα: το στρίμωγμα στους κοιτώνες· τους συντρόφους που ανακάλυπταν το πρωί νεκρούς από την πείνα και το κρύο· τους εξευτελισμούς και την καθημερινή εργασία, κάτω απ’ τα χτυπήματα των ” Κάπος “· τις περιοδικές ” επιλογές ” όπου ξεχώριζαν τους αρρώστους από τους υγιείς για να τους στείλουν στο θάνατο· τους απαγχονισμούς για παραδειγματισμό· τα τρένα γεμάτα Εβραίους και τσιγγάνους, που οδηγούνταν με την άφιξή τους στα κρεματόρια… Κι όμως, στην αφήγηση αυτή κυριαρχεί η πλέον εντυπωσιακή αξιοπρέπεια· καμία εκδήλωση μίσους, καμία υπερβολή, καμία εκμετάλλευση των προσωπικών ταλαιπωριών, αλλά ένας ηθικός προβληματισμός πάνω στον πόνο, εξυψωμένος από ένα όραμα ζωής. Το “Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος”, γραμμένο το 1947, θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας με θέμα τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και μία από τις πλέον συγκλονιστικές μαρτυρίες των καιρών μας. Στην Ιταλία από τη δεκαετία του ’60 διδάσκεται στα σχολεία. Η έκδοση περιλαμβάνει παράρτημα με συνέντευξη του Πρίμο Λέβι στον Philip Roth (“La Stampa”, 26, 27 Νοεμβρίου 1986), ένα κείμενο του Πρίμο Λέβι, “Η μαύρη τρύπα του Άουσβιτς: πολεμική στους Γερμανούς ιστορικούς”, δημοσιευμένο στην εφημερίδα “La Stampa”, 22 Ιαν. 1987, ένα κείμενο του Claudio Magris, “Έπος και μυθιστόρημα στον Πρίμο Λέβι”, δημοσιευμένο στην εφημερίδα “Il Corriere della Sera”, 13 Ιουνίου 1982, και αναλυτική εργοβιογραφία. Κρίσεις: “Με το ηθικό σθένος και την διανοητική ισορροπία ενός Τιτάνα του 20ού αιώνα, αυτός ο μικρόσωμος, επιμελής, αθόρυβος χημικός ανέλαβε σταθερά να υπενθυμίζει τη γερμανική κόλαση στη γη, να τη σκεφτεί συστηματικά και να προβληματιστεί και μετά να την αποδώσει σε μια κατανοητή, διαυγή και σεμνή πρόζα” (Philip Roth) “Μέσα από τη λάσπη, τα χτυπήματα αντιμετωπίζονται χωρίς οργή, μέσα από αυτή τη μοναδική ταπείνωση ο Λέβι δημιούργησε ένα ασύγκριτο έργο τέχνης” (Paul Bailey) “Ένας από τους καλύτερους Ιταλούς συγγραφείς… Ένας από τους λίγους που επέζησαν από το Ολοκαύτωμα και μιλάει για τις εμπειρίες του με ήπια φωνή ” (The Guardian)

Primo Levi (Συγγραφέας)

Ο Πρίμο Λέβι (1919-1987) γεννήθηκε στο Τορίνο. Οι γονείς του ήταν Εβραίοι από το Πιεμόντε, τα ήθη και τα έθιμα των οποίων θα περιγράψει στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου του “Το περιοδικό σύστημα”. Στο Λύκειο ο Πρίμο ήταν ένας συνεσταλμένος και επιμελής μαθητής που ενδιαφέρεται περισσότερο για τη χημεία και τη βιολογία και λιγότερο για την ιστορία και τα ιταλικά. Το 1937 γράφεται στο Χημικό Τμήμα του Πανεπιστημίου του Τορίνο απ’ όπου αποφοιτά τον Ιούλιο του 1941 με άριστα και έπαινο. Βρίσκει μια ημιπαράνομη δουλειά σε ένα ορυχείο αμιάντου κοντά στο Λάντζο. Δεν είναι γραμμένος στις καταστάσεις προσωπικού αλλά δουλεύει στο χημικό εργαστήριο του εργοστασίου. Το 1942 βρίσκει καλύτερη δουλειά στο Μιλάνο σε μια ελβετική φαρμακοβιομηχανία. Πολιτικοποιείται και γίνεται μέλος του παράνομου Partito d’ azione (Κόμμα Δράσης). Το Δεκέμβριο του 1943 ο Λέβι που αγωνίζεται ως μέλος μιας ομάδας παρτιζάνων συλλαμβάνεται και οδηγείται στο στρατόπεδο του Κάρπι Φάσσολι. Το Φεβρουάριο του 1944 ο Λέβι μαζί με άλλους κρατουμένους μεταφέρεται στο Άουσβιτς. Σε όλη τη διάρκεια της παραμονής του εκεί, ο Λέβι κατόρθωσε να μην αρρωστήσει. Το Γενάρη όμως του 1945 προσβάλλεται από οστρακιά όταν οι Γερμανοί, λόγω της προέλασης των ρωσικών στρατευμάτων, αποφασίζουν την εκκένωση του Λάγκερ. Ο Λέβι μένει για λίγους μήνες στην Κατοβίτσε και τον Ιούνιο θ’ αρχίσει το μακρύ ταξίδι της επιστροφής, αυτό που περιγράφεται στην “Ανακωχή” και τον Οκτώβριο φτάνει τελικά στο Τορίνο. Το 1946 πιάνει δουλειά σ’ ένα εργοστάσιο χρωμάτων. Η βασανιστική ανάμνηση των στρατοπέδων τον ωθεί να γράψει πυρετωδώς το “Εαν αυτό είναι ο άνθρωπος” (Se questo e un uomo).Το 1947 το προτείνει στον Einaudi που το απορρίπτει και εκδίδεται τελικά από τις εκδόσεις Da Silva. Το 1962 γράφει το έργο “Η ανακωχή” το ημερολόγιο της επιστροφής του. Το 1963 “Η ανακωχή” (La tregua) εκδίδεται από τις εκδόσεις Einaudi. Το 1967 εκδίδεται η συλλογή διηγημάτων του με τίτλο “Storie naturali”, ενώ το 1971 εκδίδεται μια δεύτερη συλλογή διηγημάτων με τίτλο “Vizio di forma”. Την περίοδο 1972-79 ταξιδεύει συχνά για επαγγελματικούς λόγους στη Σοβιετική Ένωση. Το μυθιστόρημα “La chiave a stella” ίσως γεννήθηκε στο Τολιάτιγκραντ. Το 1975 εκδίδεται η ποιητική συλλογή του με τίτλο “L’ osteria di Brema”. Το 1981 ετοιμάζει για τις εκδόσεις Einaudi μια προσωπική ανθολογία συγγραφέων που τον επηρέασαν, η οποία εκδίδεται με τον τίτλο “La ricerca delle radici”. Το 1982 εκδίδεται το μυθιστόρημα “Se non ora quando?” (Εάν όχι τώρα πότε;), το οποίο μεταφράζεται στα γαλλικά. Το 1983 μεταφράζει τα βιβλία του Claude Levi-Strauss “Ο δρόμος της μάσκας” και “Βλέμμα από μακριά”. Το 1984 εκδίδεται η ποιητική συλλογή του “Ad ora incerta” και το Νοέμβριο κυκλοφορεί στην Αμερική το βιβλίο του “Το περιοδικό σύστημα”. Το 1985 πενήντα κείμενά του που δημοσιεύτηκαν αρχικά στην εφημερίδα La Stampa συγκεντρώνονται σ’ έναν τόμο, με τίτλο “L’ altrui mestiere”. Το 1987 ο Πρίμο Λέβι αυτοκτονεί στο σπίτι του στο Τορίνο.

 

Χαρά Σαρλικιώτη (Μεταφραστής)

Η Χαρά Σαρλικιώτη γεννήθηκε στα Φάρσαλα. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στην Αθήνα, ιταλική γλώσσα στην Casa d’Italia της Αθήνας και στο Πανεπιστήμιο της Σιένας και ισπανικά στο Miguel de Cervantes. Έχει μεταφράσει Πρίμο Λέβι, Έλσα Μοράντε, Κάρλο Εμίλιο Γκάντα, Κάρλο Γκίνσμπουργκ και έχει διδάξει μετάφραση στο ΕΚΕΜΕΛ.