Εγκλεισμοί και ιστορία

Στο πλαίσιο των ιστορικών σπουδών έχει καταστατικό χαρακτήρα ο προβληματισμός για το εάν ο στιγματισμός, η επιτήρηση, ο εγκλεισμός, η εκτόπιση και η θανάτωση του εκάστοτε θεωρούμενου άρρωστου, έκφυλου, αιρετικού, επικίνδυνου, παρία ή γενικότερα «διαφορετικού», χάριν της προστασίας του κοινωνικού συνόλου, είναι διαδικασίες συνυφασμένες με τη νεωτερικότητα ή εάν είναι διιστορικές, άρα οικουμενικές και σταθερές. Οι ιστορικοί και οι κοινωνιολόγοι της υγείας έχουν εστιάσει στις σύνθετες διεργασίες που οδήγησαν στη δημιουργία κρατικών θεσμών πρόνοιας και διασφάλισης της δημόσιας υγείας. Οι διαδικασίες αυτές ουσιαστικά επιταχύνθηκαν και ορθολογικοποιήθηκαν από τον βιοϊατρικό λόγο, καθώς και από το συγκεντρωτικό-παρεμβατικό κράτος της νεωτερικής περιόδου. Οι τόποι εγκλεισμού και απομόνωσης των «επικίνδυνων» για τη δημόσια ασφάλεια και υγεία ατόμων και ομάδων, σε συνάρτηση με τις συναφείς κατασταλτικές και ιατρικές πρακτικές, πολλαπλασιάστηκαν κατά τον 19ο και στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Στις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα το βιοϊατρικό παράδειγμα έχει πλέον κυριαρχήσει. Οι νέες τεχνολογίες, χωρίς να καταργούν τον εκτοπισμό ή να περιορίζουν τον εγκλεισμό και την ασυλοποίηση, παρέχουν δυνατότητες γενικευμένης επιτήρησης. Διαμορφώνεται έτσι μια δυστοπική κοινωνία, όπου εφαρμόζονται πρακτικές ασυλοποίησης και όπου, χάριν της προστασίας του συλλογικού αγαθού της υγείας και της δημόσιας ασφάλειας και τάξης, κλονίζεται η κομβική σημασία της ελευθερίας και των ατομικών δικαιωμάτων. Με γνώμονα το ότι ο εγκλεισμός θα μπορούσε να θεωρηθεί ενιαίο όσο και εσωτερικά πολυδιάστατο φαινόμενο που υπακούει σε ετερογενείς ιστορικότητες, στον παρόντα συλλογικό τόμο επιχειρήθηκε να χαρτογραφηθούν εκδοχές που αυτό έλαβε στη διαδρομή του ιστορικού χρόνου, μέσα από την περιήγηση σε σημαντικές συμβολές της βιβλιογραφίας και τη μελέτη εμβληματικών όψεων του εγκλεισμού στη διάρκεια του 20ού αιώνα αλλά και στις μέρες μας, τόσο στο ελληνικό παράδειγμα όσο και σε διεθνές επίπεδο.

Συλλογικό έργο (Συγγραφέας)

 

Γιώργος Κόκκινος (Επιμέλεια)

Ο Γιώργος Κόκκινος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1960. Εργάζεται ως καθηγητής στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου (Ρόδος), όπου υπηρετεί από το 1997, διδάσκοντας Ελληνική και Ευρωπαϊκή Ιστορία και Διδακτική της Ιστορίας. Είναι μέλος της Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού, της Ελληνικής Εταιρείας Ιστορικών της Εκπαίδευσης, της Historical Association, της International Society for History Didactics και της IRAHSSE, ενώ συνεργάζεται με την Association for Historical Dialogue and Research. Έχει εκδώσει μεταξύ άλλων τα βιβλία: “Η φασίζουσα ιδεολογία στην Ελλάδα” (Παπαζήσης 1989), “Ο πολιτικός ανορθολογισμός στην Ελλάδα” (Τροχαλία 1996), “Από την Ιστορία στις ιστορίες” (Ελληνικά Γράμματα 1998), “Αναζητώντας την Ευρώπη” (Μεταίχμιο 2000), “Διδακτικές προσεγγίσεις στο μάθημα της Ιστορίας” (Μεταίχμιο 2000, 2η έκδοση), “Επιστήμη, Ιδεολογία, Ταυτότητα” (Μεταίχμιο 2003). Είχε επίσης την επιμέλεια των βιβλίων “Διεπιστημονικές προσεγγίσεις στη Μουσειακή Αγωγή” (Μεταίχμιο 2002, σε συνεργασία με την Ευγενία Αλεξάκη) και “Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας. Ανθολόγιο” (Βουλή των Ελλήνων 2002, σε συνεργασία με την Ελένη Κορομηλά). Άρθρα και βιβλιοκρισίες του έχουν δημοσιευθεί στα περιοδικά “Μνήμων”, “Σύγχρονα Θέματα”, “Θεωρία και Κοινωνία”, “Φιλολογική” κ.ά. Η επιστημονική του δραστηριότητα αφορά την ιστορία των πολιτικών ιδεών τον 19ο και τον 20ό αιώνα, τη διδακτική της ιστορίας, την ιστορία των αντιλήψεων για το σώμα και τη σωματική αγωγή και την ιστορία της εκπαίδευσης.

 

Έλλη Λεμονίδου (Επιμέλεια)

Η Έλλη Λεμονίδου είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νεώτερης και Σύγχρονης Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Τα κύρια ερευνητικά της ενδιαφέροντα σχετίζονται με την ιστορία του Α’ και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τη διαχείριση επίμαχων και τραυματικών γεγονότων του πρόσφατου παρελθόντος, τη σχέση Ιστορίας -μνήμης και τις δημόσιες χρήσεις του ιστορικού παρελθόντος. Πρόσφατα επιμελήθηκε τον συλλογικό τόμο με τίτλο 100 ans apres: la memoire de la Premiere Guerre mondiale/100 years after: the Memory of the First World War (Ecole francaise d’ Athenes, Αθήνα 2018). Τελευταίες της μονογραφίες: Η ιστορία στη μεγάλη οθόνη. Ιστορία, κινηματογράφος και εθνικές ταυτότητες (Ταξιδευτής, Αθήνα 2017)· Ιστορία και Μνήμη του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη (Παπαζήσης, Αθήνα 2019).