Εγωκεντρικότητα και μυστικισμός

Στο Εγωκεντρικότητα και µυστικισµός ο Γερµανός φιλόσοφος Ernst Tugendhat αντλεί από το προηγούµενο έργο του πάνω στην ηθική, τη φιλοσοφία της γλώσσας, τη φιλοσοφία της πράξης και τη φαινοµενολογία για να φωτίσει τη βαθιά ανάγκη των ανθρώπων για ψυχική γαλήνη ή γαλήνη του νου. Η ανάγκη αυτή προκύπτει από την αναταραχή που βιώνει ο άνθρωπος, µόνον αυτός ανάµεσα σε όλα τα ζώα, η οποία µε τη σειρά της πηγάζει από την ιδιάζουσα αυτοαναφορικότητά του. Οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από πολιτισµικές ιδιαιτερότητες, διακρίνονται από τα άλλα ζώα επειδή µιλούν µια προτασιακή γλώσσα, µπορούν να λένε «εγώ», και θεωρούν τον εαυτό τους σηµαντικό. Η ανθρώπινη εγωκεντρικότητα, η µέριµνα για τον εαυτό, ο φόβος απέναντι στον θάνατο, γεννούν ωστόσο αυτό το αίσθηµα της ακατάπαυστης εσωτερικής ταραχής και την ανάγκη για ψυχική γαλήνη. Ουσιώδης διάσταση των µυστικιστικών συλλήψεων σε Ανατολή και ∆ύση είναι ακριβώς η υπέρβαση ή η σχετικοποίηση της εγωκεντρικότητάς µας, η απαλλαγή από τη µέριµνα για τον εαυτό ή ο κατευνασµός της. Ο Tugendhat, αφού αναλύσει το πώς δοµείται γλωσσικά η αυτοαναφορικότητα και η αυτοσχεσία, διερευνά το θέµα της απόσυρσης από τον εαυτό στις παραδόσεις της Ινδίας και της Κίνας, όπου κατεξοχήν βρίσκονται οι ρίζες της· συνεξετάζει τα χαρακτηριστικά της θρησκείας και του µυστικισµού, ενώ ανιχνεύει επίσης ίχνη µυστικισµού και στη δυτική φιλοσοφική παράδοση, όπως δείχνει η προσοχή που έχει δοθεί, από τον Πλάτωνα ώς τον Βίττγκενσταϊν, στην ικανότητα και την εµπειρία του δέους, του θαυµασµού, της ευγνωµοσύνης, που επίσης απαιτούν να κάνουµε ένα βήµα πίσω από την εγωκεντρικότητά µας, και επιτρέπουν έτσι ένα βλέµµα που µας αποσπά από το επίκεντρο. Στο ξεχωριστό αυτό βιβλίο, ο Tugendhat αναπτύσσει µια µορφή φιλοσοφικής ανθρωπολογίας που εισάγει εκ νέου στον φιλοσοφικό λόγο υπαρξιακά ερωτήµατα σχετικά µε τη ζωή, τον θάνατο και τη σηµασία τους για το πώς διαµορφώνεται η σχέση µας µε τον εαυτό µας και τον κόσµο.

Ernst Tugendhat (Συγγραφέας)

O Ernst Tugendhat (Ερνστ Τούγκεντχατ), μία από τις μεγάλες μορφές της σύγχρονης ευρωπαϊκής φιλοσοφίας, γεννήθηκε στο Μπρνο της Τσεχίας το 1930. Το 1938 οι Τούγκεντχατ, ιδιαίτερα εύπορη εβραϊκή οικογένεια, εγκατέλειψαν την Τσεχία μπροστά στον φόβο της ναζιστικής εισβολής και εγκαταστάθηκαν στην Ελβετία, ενώ το 1941 μετακινήθηκαν στη Βενεζουέλα. Πραγματοποίησε κλασικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ των ΗΠΑ, και από το 1949 συνέχισε τις σπουδές του στη φιλολογία και τη φιλοσοφία στο Φράιμπουργκ / Μπράισγκαου, όπου ανακηρύχθηκε διδάκτορας, με δασκάλους μεταξύ άλλων τον Καρλ Γιάσπερς και τον Μάρτιν Χάιντεγκερ. ∆ιετέλεσε καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης (1966–1975), θέση την οποία εγκατέλειψε ως κίνηση διαμαρτυρίας για την κατάσταση στα γερμανικά πανεπιστήμια, μέσα στο κλίμα των φοιτητικών κινητοποιήσεων της δεκαετίας του 1970. Κατόπιν εγκαταστάθηκε στο Στάρνμπεργκ, όπου την εποχή εκείνη βρισκόταν ο Χάμπερμας, και από το 1980 ώς το 1992 δίδαξε φιλοσοφία στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Τη δεκαετία του 1990 διετέλεσε επισκέπτης καθηγητής στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Χιλής, στο Ινστιτούτο Ανθρωπιστικών Επιστημών της Βιέννης και στο Πανεπιστήμιο Καρόλου της Πράγας. Στις μελέτες του συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, οι: Ti kata tinos (1958), Vorlesungen zur Einführung in die sprachanalytische Philosophie (Παρα-δοσιακή και αναλυτική φιλοσοφία. ∆ιαλέξεις για τη φιλοσοφία της γλώσσας, 1975), Selbstbewußtsein und Selbstbestimmung (Αυτοσυνειδησία και αυτοκαθορισμός, 1979), Probleme der Ethik (Προβλήματα της ηθικής, 1984), Ethics and Politics (Ηθική και πολιτική, 1992), Anthropologie statt Metaphysik (Ανθρωπολογία αντί μεταφυσικής, 2007). (Πηγή: “Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης – Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας”, 2022)

 

Γιώργος Σαγκριώτης (Μεταφραστής)

Ο Γιώργος Σαγκριώτης σπούδασε κοινωνιολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, όπου εκπόνησε επίσης τη διδακτορική του διατριβή για την πολιτική φιλοσοφία του Χομπς. Στη συνέχεια δίδαξε κοινωνιολογία, πολιτική θεωρία και φιλοσοφία σε προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα του Παντείου Πανεπιστημίου, του Πανεπιστημίου Πατρών και του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου. Εργάστηκε ως μεταδιδακτορικός υπότροφος και δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Γκαίτε της Φραγκφούρτης, ενώ διετέλεσε επισκέπτης ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Μύνστερ και στο Πανεπιστήμιο Brown του Πρόβιντενς. Υπήρξε επίσης επιστημονικός συνεργάτης της έδρας νεότερης και σύγχρονης γερμανικής λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου του Οσναμπρύκ, όπου δίδαξε αισθητική φιλοσοφία και θεωρία της λογοτεχνίας. Από το 2019 είναι επίκουρος καθηγητής νεότερης φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Έχει δημοσιεύσει πλήθος άρθρων σε περιοδικά και συλλογικούς τόμους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, όπως επίσης τα βιβλία: “Ο δίκαιος και η πόρνη”, Έρασμος, Αθήνα 2003, “Δόξα και παράδοξα”, Νήσος, Αθήνα 2012, “Αυτονομία και στράτευση”, Νήσος, Αθήνα 2016.