Εθνικό σχολείο;

Η μελέτη αυτή έχει σαν σκοπό της να απαντήσει σ’ ένα κεντρικό ιστορικο-κοινωνιολογικό ερώτημα, το οποίο τίθεται διαρκώς και εναγωνίως στην ελληνική κοινωνία, στην ελληνική πολιτεία και στην εκπαιδευτική της πολιτική, καθ’ όλο τον περασμένο αιώνα μέχρι και σήμερα: – Το σχολείο είναι δυνατόν να γίνει σχολείο για όλους; Είναι εφικτή η ύπαρξη του εθνικού σχολείου, ενός υπερταξικού σχολείου; Ενός σχολείου που θα φροντίζει όλους τους μαθητές του και θα υπηρετεί το σύνολο της κοινωνίας; Ή θα είναι πάντοτε το σχολείο ταξικό, και θα φροντίζει μόνο το καλό μιας κοινωνικής τάξης, εωσότου, με την επικράτηση της κομμουνιστικής κοινωνίας, μετεξελιχθεί σε αταξικό; – Μπορεί να χαραχθεί μια υπερκομματική εκπαιδευτική πολιτική, στο πλαίσιο μιας κοινωνίας δυτικού τύπου, με μακροπρόθεσμη προοπτική που να υπηρετεί όλους τους πολίτες, αφενός, και την εθνική πολιτική, αφετέρου; Η παρούσα έρευνα στράφηκε στο ιστορικό παράδειγμα της πρώτης αποτυχημένης προσπάθειας ένωσης όλων ή, μάλλον, των περισσότερων προοδευτικών διανοουμένων στην Ελλάδα κάτω από έναν εξωκυβερνητικό φορέα, τον εκπαιδευτικό όμιλο, στις αρχές του 20ού αιώνα, μιας προσπάθειας για τη χάραξη μιας κοινής εκπαιδευτικής πολιτικής για τη δημιουργία ενός καλύτερου σχολείου. Με σκοπό την ανάδειξη όλων των πτυχών του θέματος, ερευνήθηκαν όλες οι εκπαιδευτικές-ιδεολογικές θέσεις, οι φορείς και τα πρόσωπα (Αλ. Δελμούζος, Δημ. Γληνός κ.ά.) που τις εξέφρασαν, τα γενικότερα φιλοσοφικά και ιδεολογικά ρεύματα που τις διαμόρφωσαν (ιδεαλισμός, υλισμός), τα οποία κατά την περίοδο αυτή, ιδίως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, δυνάμωσαν τα πυρά μεταξύ τους και στην ελληνική κοινωνία. Τα επιλεγόμενα κείμενα-τεκμήρια ταξινομήθηκαν και αναλύθηκαν με τη μέθοδο-τεχνική της ποιοτικής ανάλυσης περιεχομένου. Κεντρικός οδηγός μας ήταν η άποψη του Ζ. Ντυμπύ: η αναζήτηση της αλήθειας, με αποδεικτικά στοιχεία και με τη χρήση της φαντασίας του ιστορικού, με την τιθάσευσή της όμως από την ηθική της δουλειάς του.