Ευρωπαϊκός χώρος ανώτατης εκπαίδευσης και καπιταλιστική αναδιάρθρωση

Οι μεγάλες και συστηματικές παρεμβάσεις που επιχειρούνται τα τελευταία χρόνια στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σταδιακά μεταλλάσσουν τον ακαδημαϊκό και δημόσιο χαρακτήρα των ιδρυμάτων της. Οι παρεμβάσεις αυτές αποτελούν την ελληνική εκδοχή των ενεργειών και των μέτρων με τα οποία η κυρίαρχη στην Ευρώπη νεοφιλελεύθερη πολιτική επιχειρεί να “ανασχεδιάσει” την εκπαίδευση στο πλαίσιο του “ευρωπαϊκού χώρου της ανώτατης εκπαίδευσης”. Στον κεντρικό πυρήνα τους αντιμετωπίζουν την παιδεία ως εμπόρευμα / υπηρεσίες εκπαίδευσης -και, ως τέτοιες, πρέπει να υπόκεινται στους κανόνες της αγοράς-, τους φοιτητές ως πελάτες που αγοράζουν αυτές τις υπηρεσίες και τους φορείς που τις παράγουν ως επιχειρήσεις. Στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου (“Από τη Sorbonne και την Bologna στη Σύνοδο ελέγχου στο Bergen της Νορβηγίας”) παρουσιάζεται η ιστορία των σχεδίων αναδιάρθρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε συνάρτηση με τις αποφάσεις που πάρθηκαν από τους υπουργούς Παιδείας της ΕΕ από το 1999 (Διακήρυξη της Bologna) μέχρι και το Μάιο του 2005 (Συνάντηση Υπουργών Παιδείας στο Μπέργκεν της Σουηδίας). Στο δεύτερο κεφάλαιο (“Επιχείρηση αναδιάρθρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης”) αναλύονται τα “κρίσιμα” σημεία των συμφωνιών των Υπουργών Παιδείας των χωρών της ΕΕ και οι συνέπειες αυτών των αποφάσεων. Ο χαρακτήρας και οι νέες κατευθύνσεις των σπουδών, οι κύκλοι σπουδών, το θέμα του 3-5-8, οι πιστωτικές μονάδες, η κινητικότητα, τα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών κλπ., “φωτίζονται” ως τμήματα ενός παζλ το οποίο συνδέεται με ένα ενιαίο στρατηγικό στόχο για το πανεπιστήμιο και τη σχέση του με την αγορά. Στο τρίτο κεφάλαιο (“Αξιολόγηση και δημόσια χρηματοδότηση”) αποκαλύπτεται ότι η δημόσια υποχρηματοδότηση των ιδρυμάτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι πολιτική κατεύθυνση, καθώς, από τη μια, αποτελεί το μέσο διά του οποίου εκβιάζονται τα ιδρύματα να συναινέσουν στη στρατηγική της μετάλλαξης του πανεπιστημίου και, από την άλλη, τα αναγκάζει να υιοθετήσουν τη συμπεριφορά ιδιωτικής επιχείρησης για να βρουν νέους πόρους και τους πανεπιστημιακούς να μετεξελιχθούν σε μάνατζερ. Στα πλαίσια αυτά παρουσιάζεται ο ρόλος των ΕΠΕΑΕΚ και της “αξιολόγησης” ως υποσύνολα της γενικής στρατηγικής για την άλωση της Ανώτατης Εκπαίδευσης από την οικονομία της αγοράς. Στο τέταρτο κεφάλαιο (“Τι συντελείται ήδη στα ελληνικά Πανεπιστήμια”) παρουσιάζεται και αναλύεται ο τρόπος με τον οποίο η κυρίαρχη πολιτική επιχειρεί να νομιμοποιήσει τις παρεμβάσεις της στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Παράλληλα, ο φακός της ανάλυσης πλησιάζει στις αλλαγές που ήδη έχουν γίνει στα τριτοβάθμια ιδρύματα και στις τάσεις που ήδη έχουν διαμορφωθεί στις κατευθύνσεις τους, δίνοντας μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα των εξελίξεων στην τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Στο πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο, που έχει το χαρακτήρα παραρτήματος, μπορεί ο αναγνώστης να βρει και να μελετήσει σε ελληνική μετάφραση τις βασικές αποφάσεις της ευρωπαϊκής εκπαιδευτικής πολιτικής όπως αυτές αποτυπώνονται στη Διακήρυξη της Sorbonne (1998), στη Διακήρυξη της Bologna (1999), στο Μήνυμα της Σαλαμάνκα προς την Πράγα (2001), στο Ανακοινωθέν της Πράγας (2001) και στο Ανακοινωθέν του Βερολίνου (2003).