Εωσφόρος και άβυσσος

Η παρούσα μελέτη είναι καρπός πολύχρονης διδασκαλίας του Παπαδιαμάντη στο Νεοελληνικό Ινστιτούτο της Σορβόννης. Στηρίζεται πάνω σε μια αντικειμενική, απροκατάληπτη, καθαρά φιλολογική, ανάγνωση ολόκληρου του έργου του συγγραφέα: μυθιστορήματα και διηγήματα. Παρατηρώντας, από έργο σε έργο, διάφορες έμμονες εικόνες, σκηνές, εκφράσεις, σύμβολα, και προσπαθώντας ν’ αποκρυπτογραφήσει σειρά από κείμενα όπου υπάρχει φανερά κρυπτογραφικός τρόπος γραφής, καθορίζει τρεις θεμελιακές, αλληλένδετες, μυθικές ενότητες: 1) τον μύθο του νερού, του πνιγμού και της αβύσσου, 2) τον μύθο του θανάτου, 3) τον “οικογενειακό” μύθο, που διηγείται τον έρωτα του γιου για την φαντασιακή μητέρα του, την εωσφορική ταύτιση του γιου με τον Χριστό και της γοητευτικής και φόνισσας μητέρας με την Παναγιά, και το οικτρό τέλος αυτού του έρωτα. Ο μυθικός χαρακτήρας της παπαδιαμαντικής γραφής επιβεβαιώνεται από το χειρισμό των διαφόρων μύθων: παραλλαγές, υποκαταστάσεις, αντιστροφές, κτλ.