Ζούσαν και βασίλευαν κι εμάς μας φίλευαν

Η λαογραφία ενέταξε, ήδη από τις απαρχές της, το παιδί και την παιδική ηλικία στα ενδιαφέροντά της και ασχολήθηκε αφενός με τα στοιχεία του λαϊκού πολιτισμού που έχουν στο επίκεντρό τους το παιδί (βιολογική και κοινωνική γέννηση, τελετουργίες διαδοχικών ενσωματώσεων, μορφές διαπαιδαγώγησης, αφηγήσεις κτλ.) και αφετέρου με τον πολιτισμό που δημιουργούν και βιώνουν τα ίδια τα παιδιά (παιχνίδια, επικοινωνία, γλώσσα, μη λεκτικός λαϊκός πολιτισμός κτλ.). Η παρούσα συλλογή και μελέτη έδωσε ακριβώς έμφαση στις παραμέτρους δημιουργίας και μετασχηματισμού ενός πολιτισμού από και για τα παιδιά. Βασίζεται στις μαρτυρίες 45 Βελβεντινών, έπειτα από μια συστηματική έρευνα πεδίου, σε έναν χώρο όπου το συγκεντρωμένο λαογραφικό υλικό (παραμύθια, τραγούδια και παιχνίδια) αποτελεί ακόμη μια ζωντανή παράδοση. Η παράδοση αυτή προσεγγίζεται όχι ως προϊόν μιας στατικής ή απροσδιόριστης φαντασίας αλλά, αντίθετα, σε σχέση με τον οικείο τρόπο ζωής των φορέων της και τις κοινωνικές συνθήκες διάδοσής της. Ειδικότερα για το παραμύθι, εξετάζεται η τυπολογία των βελβεντινών παραλλαγών (θεματική, διάδοση, μοτίβα, συμφυρμοί, στοιχεία τοπικότητας) ενώ η κατάταξή τους κατά το σύστημα του διεθνούς καταλόγου Αarne – Thompson – Uther εμπλουτίζει το σώμα του ελληνικού παραμυθιού και επιτρέπει συγκρίσεις με μια παγκόσμια αφηγηματική παράδοση. Οι Βελβεντινοί (Μορφωτικός ‘Ομιλος Βελβεντού) και οι Κοζανίτες (Κέντρο Μελετών Καπλάνογλου) που ενθάρρυναν και υποστήριξαν ηθικά και υλικά αυτή την έκδοση μοιράζονται, εκτός από το ενδιαφέρον τους για το Βελβεντό και τον πολιτισμό του, μια, όχι ατεκμηρίωτη, άποψη: ότι ο πολιτισμός αυτός έχει και μια ιδιαίτερη δυναμική στην εκπαιδευτική κοινότητα, καθώς την προσανατολίζει προς την κοινωνία και την αναγνώριση της αξίας των καθημερινών, μη εμπορευματοποιημένων, πολιτισμικών εκφράσεων. Στο πλαίσιο μιας διδασκαλίας που αναζητά τη δημιουργική ανταπόκριση των μαθητών, αυτή η προσέγγιση αποκτά ιδιαίτερη σημασία.