Ημερολόγια 1941-1948

Στα πέντε ημερολόγια του Γιώργου Κοτζιούλα που περιλαμβάνονται στην παρούσα έκδοση αντανακλώνται όλα τα σημαντικά γεγονότα της δεκαετίας του 1940, δοσμένα με λογοτεχνική μορφή και με έμφαση στην πρόσληψη των μεγάλων συγκρούσεων από τους απλούς ανθρώπους και τους πρωτοπόρους των εργατικών-λαϊκών δυνάμεων. Το Πρώτο Ημερολόγιο (1941-1942) αφορά την επιστροφή του λογοτέχνη στο χωριό του στην κατεχόμενη Ήπειρο, προκειμένου να επιζήσει από το λιμό που έπληττε την πρωτεύουσα. Η καταγραφή της ζωής στα πατρογονικά εδάφη δίνει μια σημαντική εικόνα για τις συνθήκες στην αγροτική ύπαιθρο της εποχής και την επίδραση του ιμπεριαλιστικού πολέμου στην καθημερινότητά της. Στο Δεύτερο Ημερολόγιο (1944) συναντάμε τον Κοτζιούλα στο αναρρωτήριο της 8ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ. Αν και βρισκόμαστε πλέον στις παραμονές της αποχώρησης των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής, στα γραπτά του αποτυπώνεται ολόκληρη η πορεία ισχυροποίησης του ΚΚΕ και της ΕΑΜικής Αντίστασης. Στο Τρίτο Ημερολόγιο (1944) ο Κοτζιούλας φεύγει με αποστολή με προορισμό την Κεφαλονιά και αποτυπώνει το ταξίδι του και τις αναμνήσεις των αγωνιστών και των κατοίκων που συναντά, στις οποίες καταγράφονται οι δολοφονικές ενέργειες των αστικών δυνάμεων πριν την απελευθέρωση. Το Τέταρτο Ημερολόγιο (1944-1945) τον βρίσκει στην Ήπειρο, όπου οι εμπειροπόλεμες δυνάμεις του ΕΛΑΣ απελευθερώνουν τη μια πόλη μετά από την άλλη, ενώ η ταξική σύγκρουση του Δεκέμβρη εξελίσσεται ακόμα στην Αθήνα. Στο Πέμπτο Ημερολόγιο (1948), εν μέσω του αγώνα του ΔΣΕ, βρίσκουμε το λογοτέχνη στην αστυνομοκρατούμενη Αθήνα αντιμέτωπο εκ νέου με το φάσμα της πείνας και φοβούμενο μια επικείμενη σύλληψη.

Γιώργος Κοτζιούλας (Συγγραφέας)

Γιώργος Κοτζιούλας (1909-1956). Ο Γιώργος Κοτζιούλας γεννήθηκε στην Πλατανούσα (Ραψίστα) της Ηπείρου. Ο πατέρας του ήταν ταχυδρομικός διανομέας. Τέλειωσε το Δημοτικό σχολείο στη γενέτειρά του, το Σχολαρχείο στο Καλέντζι Ιωαννίνων και το Γυμνάσιο στην Άρτα. Το 1926 γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και παράλληλα με τις σπουδές του εργαζόταν ως διορθωτής και μεταφραστής σε αθηναϊκά περιοδικά και εφημερίδες. Λόγω των δύσκολων συνθηκών εργασίας του προσβλήθηκε από φυματίωση το 1934, αρρώστια που τον ταλαιπώρησε στην υπόλοιπη ζωή του. Νοσηλεύτηκε για μικρά χρονικά διαστήματα στην Πάρνηθα, την Πεντέλη και την Αθήνα, κυρίως όμως έμενε σε φίλους, καθώς συχνά παρέμενε άστεγος. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά διώχτηκε λόγω της αριστερής του δράσης και το 1940 επέστρεψε στη γενέτειρά του. Στην περίοδο της γερμανικής κατοχής πήρε μέρος στην εθνική αντίσταση και έδρασε στον ΕΛΑΣ, όπου οργάνωσε το καλλιτεχνικό τμήμα και πήρε μέρος στην ίδρυση του θιάσου “Λαϊκή Σκηνή”, με τον οποίο περιόδευσε στα ελληνικά χωριά. Στην Αθήνα επέστρεψε το 1945, παντρεύτηκε και απέκτησε ένα γιο. Πέθανε στην Αθήνα από καρδιακή προσβολή. Στο χώρο των γραμμάτων πρωτοεμφανίστηκε το 1924 με τη δημοσίευση στίχων στην “Ηπειρωτική Ηχώ” των Ιωαννίνων, καθοριστική όμως για την ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία ήταν η εμφάνισή του στο περιοδικό “Μπουκέτο”. Ακολούθησαν συνεργασίες του με περιοδικά όπως η “Οικογένεια”, η “Πνοή”, τα “Ελληνικά Γράμματα”, η “Νέα Εστία”, ο “Λόγος”, ο “Ρυθμός”, τα “Νεοελληνικά Γράμματα”, η “Πνευματική Ζωή”, τα “Νέα Φύλλα”, η “Ποιητική Τέχνη”. Το 1932 εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο “Εφήμερα”. Ασχολήθηκε επίσης με την πεζογραφία, το δοκίμιο, την κριτική και το θέατρο (την περίοδο του αγώνα του κατά τη διάρκεια του εμφυλίου έγραψε θεατρικά έργα για το θίασο της Λαϊκής Σκηνής (“Ξύπνα ραγιά”, “Ο κομματάρχης”, “Το πρόστιμο του δασικού”). Η ποίηση του Γιώργου Κοτζιούλα τοποθετείται χρονικά στην ανανεωτική ποίηση του μεσοπολέμου, στην ουσία όμως συνεχίζει την παράδοση της αμέσως προηγούμενής του ποιητικής γενιάς κινούμενη στα χνάρια του νεοσυμβολισμού και του νεορομαντισμού όπως εκφράστηκαν μέσα από την παραδοσιακή στιχουργική ποιητών όπως ο Μιλτιάδης Μαλακάσης, ο Κώστας Καρυωτάκης και ο Τέλλος Άγρας. Η γραφή του ακολούθησε μια εξελικτική πορεία από το πνεύμα της νοσηρότητας και της ειρωνικής διάθεσης σε ένα ρεαλιστικότερο και πιο βιωματικό κλίμα, κυρίως μετά την ένταξή του στον ΕΛΑΣ και την στράτευσή του στην κομμουνιστική ιδεολογία. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Γιώργου Κοτζιούλα βλ. Γιώργος Παιδαρος, “Κοτζιούλας Γιώργος”, στη “Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας”, τ. 9, Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. [1968], Κώστας Στεργιόπουλος (επιμέλεια), “Γιώργος Κοτζιούλας”, στο “Η ελληνική ποίηση· η ανανεωμένη παράδοση”, Σοκόλης, 1980, Αλέξανδρος Αργυρίου, “Κοτζιούλας Γιώργος”, στο “Παγκόσμιο βιογραφικό λεξικό”, τ. 5, Εκδοτική Αθηνών, 1986.

(Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).