Η Αθήνα από τον 19ο στον 21ό αιώνα

Η θεµατική αυτή ανθολογία συγκεντρώνει µια πλειάδα λογοτεχνικών στη µεγάλη πλειονότητά τους κειµένων µε θέµα την Αθήνα και µε ιστορικό, πολιτισµικό και κοινωνιολογικό ενδιαφέρον για την πόλη, από το 1834 έως τη σηµερινή εποχή. Μέσα από αυτές τις αντιπροσωπευτικές, αυτοτελείς και εµβόλιµες λογοτεχνικές εικόνες της πόλης, αντιδιαστέλλονται η διαχρονική τοπιογραφία και αισθητική της µε τις κυρίαρχες αντιθέσεις της ανάµεσα στην παλιά και τη νέα εποχή. Ξεκινώντας µε την εικόνα του κεντρικού ήρωα στο µυθιστόρηµα “Ο Ζωγράφος” (1842) του Γρηγόριου Παλαιολόγου, του Φιλάρετου, ο οποίος “τρέχει πεζός και έφιππος, µε τον Ανάχαρσιν εις τας χείρας, ως οι Άγγλοι περιηγηταί, διά να επισκεφθή τα µνηµεία της περικλεούς πόλεως”, µεταβαίνουµε στο εσωτερικό της λυρικής πόλης, που ύμνησαν οι ρομαντικοί ποιητές και ο Κωστής Παλαµάς, και της µεταγενέστερης αστικής πόλης, που µε νοσταλγικό ηθογραφικό τρόπο απεικόνισαν οι πρώτοι αθηναιογράφοι. Από τις αρχές του 20ού αιώνα ως τον µεσοπόλεµο σχηµατίζεται πλήρως το λογοτεχνικό µόρφωµα της Αθήνας, καθώς οι νεότεροι λογοτέχνες αποτυπώνουν την εποχή τους προβάλλοντας τα σύγχρονα ιστορικά γνωρίσµατα της κοινωνικής λειτουργίας της πόλης. Ξεµακραίνει πια οριστικά η εποχή του κλεινού άστεως όπου έζησε παιδί ο αυτόχθων Θανάσης Πετσάλης-Διοµήδης, όταν “βλάχοι από τα γύρω χωριά σαλαγούσαν γαλόπουλα και φραγκόκοτες µε το καλάµι µπρος στα Ανάκτορα και στην οδό Ερµού”, και η Αθήνα βρίσκεται σύντοµα αντιµέτωπη µε τις κρίσιµες κοινωνικοπολιτικές ανακατατάξεις των µεταπολεµικών χρόνων. Στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών του 20ού αιώνα η λογοτεχνική εικόνα της Αθήνας γίνεται όσο ποτέ ρεαλιστική. Οι σύγχρονοι λογοτέχνες καταγράφουν την πλήρη επικράτηση του αστικού τοπίου, ενώ η “γενιά του ’70” προβάλλει την ταύτισή της µε την πόλη και τον τεχνοκρατικό τρόπο ζωής. “Πάνω στην πλατεία Συντάγµατος θα χτίσω τον κήπο µου µε τα πνεμόνια µου µέσα. Τον κόσµο τον συγκεντρώνω εκεί που θέλω, για να µπορώ να κινούµαι ελεύθερα πιο µακριά από τους άλλους και κάτι µπάτσους που αλωνίζουνε στην αρχή της Ερµού τους στέλνω και κάνουνε πηγαδάκια στην Φιλελλήνων”, σύµφωνα µε τη διαδροµή του κέντρου της Μαρίας Μήτσορα. Τόσο η Αθήνα όσο και εµείς οι κάτοικοί της βρισκόµαστε πια αντιµέτωποι µε τη δική µας καθηµερινότητα και η ζωή συνεχίζεται µε ακόµη εντονότερους ρυθµούς αστικοποίησης στις απαρχές του 21ου αιώνα.