Η αντίληψη του πολυεθνικού κράτους στον Ρήγα Βελεστινλή

Πώς αντιλαμβάνεται ο Ρήγας την έννοια της πολυεθνικότητας στην εποχή του; Ποιά η λειτουργία του Βαλκανικού στοιχείου στην οντότητα του κράτους του, δεδομένης της ιδιαιτερότητας και της πολυπλοκότητας του χώρου γεωγραφικά, με τις ορεινές κατατμήσεις και τον διαχωρισμό από ποτάμια και πελάγη και τα κατά συνέπεια πολιτικά και πολιτιστικά επακόλουθά τους, αλλά και τα στοιχεία ομοιογένειας, που διαμορφώθηκαν από την αρχαιότητα και στη συνέχεια μέσω της Βυζαντινής και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μέχρι την εποχή του; Γιατί δεν είναι ουτοπική η συνύπαρξη όλων των Βαλκανικών λαών (συμπεριλαμβανομένων και των Τούρκων) σε ένα πολυεθνικό κράτος στο τέλος του 18ου αιώνα, σύμφωνα με τον Ρήγα; Ποιά μορφή θα έχει το «κράτος» που οραματίζεται, θα είναι «Βαλκανική Συνομοσπονδία» ή «Κράτος χωρίς ομοσπονδιακό χαρακτήρα»; Ο Ρήγας, με έντονες καταβολές ελληνισμού από παιδείας, ζυμωμένος με την έννοια της αρχαίας Ελληνικής Δημοκρατίας, με ορίζοντες ανοιχτούς και με αξιακό σύστημα που οικοδομήθηκε στα πλαίσια αυτής της δημοκρατίας, «συναντήθηκε» με το συγκλονιστικό κίνημα του Διαφωτισμού και τη σαρωτική Γαλλική Επανάσταση που επακολούθησε και δε μπορούσε παρά να συνεπαρθεί από τις ιδέες της και να αφιερωθεί ολοκληρωτικά για την εδραίωση των Φυσικών Δικαίων μέσα από την έγερση των λαών ενάντια στην καταπίεση. Πρόταγμα για την υλοποίηση αυτού του οράματος ήταν η καλλιέργεια της παιδείας και με αυτό ξεκίνησε. Η φλογερή του προσωπικότητα βρήκε το πεπρωμένο της. Μέσα από ακατάπαυστη κινητικότητα γεωγραφική και πνευματική – ιδεολογική, ξεσήκωσε τους λαούς της Βαλκανικής για ελευθερία και δημοκρατία. Οραματιστής και αγωνιστής ταυτόχρονα. Πρόωρα ήρθε ο μαρτυρικός του θάνατος: η προδοσία και η διαπλοκή είναι παλιές διαδρομές. Το όραμα του Ρήγα δεν υλοποιήθηκε, ούτε στην εποχή ούτε στις μέρες μας. «Έσπειρε» όμως, όπως ο ίδιος έλεγε, «αρκετό σπόρο» για την αφύπνιση και τους αγώνες των λαών της Βαλκανικής…

Δέσποινα Γ. Μπαράτση (Συγγραφέας)