Η αρχαία παράδοση των γεωμετρικών προβλημάτων

Η Αρχαία παράδοση των γεωμετρικών προβλημάτων του Wilbur Richard Knorr είναι μια ζωντανή περιγραφή της ιστο­ρίας της αρχαίας ελληνικής γεωμετρίας και, αναμφίβολα, η πιο σημαντική μονογραφία που έχει γραφεί για τη μέθοδο της γεωμετρικής ανάλυσης των αρχαίων Ελλήνων. Αντικρούοντας τη διαδεδομένη άποψη ότι η πλατωνική φιλοσοφική παρά­δοση έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση και την εξέ­λιξη της ελληνικής γεωμετρίας, ο Knorr υποστηρίζει ότι η ελ­ληνική γεωμετρία αναπτύχθηκε ακολουθώντας με τη δική της εσωτερική δυναμική, η οποία οφείλει ελάχιστα στο ευρύτερο φιλοσοφικό πλαίσιο. Κατά τον Knorr, η πιο σημαντική δρα­στηριότητα των αρχαίων γεωμετρών ήταν η παραγωγή λύ­σεων σε ενδιαφέροντα γεωμετρικά προβλήματα, και τα θεω­ρήματα διατυπώθηκαν και αποδείχθηκαν για αυτόν ακριβώς τον σκοπό. Υπό αυτή την οπτική, τα Στοιχεία του Ευκλείδη και οι μέθοδοί τους δεν αποτελούσαν αυτοσκοπό αλλά σημεία εκκίνησης για το πολύ πιο ενδιαφέρον πρόγραμμα επίλυσης δύσκολων γεωμετρικών προβλημάτων — μεταξύ των οποίων και τα περίφημα «άλυτα» προβλήματα της αρχαίας ελληνικής γεωμετρίας — με χρήση μιας μεγάλης ποικιλίας μέσων που δεν περιορίζονταν στις ευθείες και στους κύκλους. Η Αρχαία παράδοση των γεωμετρικών προβλημάτων αποτελεί το ενδεδειγμένο σημείο εκκίνησης για όποιον ανα­γνώστη επιθυμεί να γνωρίσει τις μαθηματικές πρακτικές που υπεισέρχονται στην επίλυση γεωμετρικών προβλημάτων στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Η σειρά «Αρχαία Επιστημονική Γραμματεία / Μελέτες» φιλοξενεί μελέτες που πραγματεύονται την αρχαία ελληνική επιστήμη. Περιλαμβάνει έργα για όλο το εύρος της αρχαίας επιστημονικής γραμματείας, για τις σχέσεις των επιστημών με άλλα γνωστικά πεδία όπως η ρητορική και η φιλοσοφία, για τις υλικές και κοινωνικές συνθήκες δημιουργίας και διαμόρφωσης του επιστημονικού λόγου, τη διάδοση και την πρόσληψη των επιστημονικών ιδεών, την παράδοση των επιστημονικών κειμένων, την εκπαίδευση κ.ά. Η σειρά συμπεριλαμβάνει κατά προτεραιότητα τίτλους της νεότερης συγγραφικής παραγωγής, οι οποίοι αποτυπώνουν τις σύγχρονες ιστοριογραφικές τάσεις.

Wilbur Richard Knorr (Συγγραφέας)

Ο Wilbur Richard Knorr (29/8/1945–18/3/1997) υπηρέτησε ως Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Stanford και δικαίως θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς μελετητές των αρχαίων ελληνικών μαθηματικών του 20ού αιώνα. Υπήρξε πολυγραφέστατος. Τα τέσσερα βιβλία που έγραψε κατά τη διάρκεια του σύντομου βίου του (The Evolution of the Euclidean Elements: A Study of the Theory of Incommensurable Magnitudes and Its Significance for Early Greek Geometry· Textual Studies in Ancient and Medieval Geometry· Ancient Sources of the Medieval Tradition of Mechanics: Greek, Arabic, and Latin studies of the balance· και η μελέτη The Ancient Tradition of Geometric Problems) θεωρούνται ήδη κλασικά, ενώ παράλληλα δημοσίευσε περισσότερες από πενήντα πρωτότυπες εργασίες. Ασχολήθηκε σχεδόν με όλο το φάσμα των αρχαίων ελληνικών μαθηματικών επιστημών, από την αριθμητική και τη γεωμετρία μέχρι τη μηχανική και την οπτική, ενώ η μεθοδολογική του προσέγγιση παράλληλα με τις θέσεις που πήρε σε όλες σχεδόν τις ιστοριογραφικές διαμάχες της εποχής του διαμόρφωσαν καθοριστικά τη σύγχρονη επιστημονική προσέγγιση του κλάδου. (Πηγή: “Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης”, 2022)

 

Τεύκρος Μιχαηλίδης (Μεταφραστής)

Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης γεννήθηκε το 1954 στην Αθήνα και κατάγεται από την Κύπρο. Είναι διδάκτωρ των μαθηματικών του Πανεπιστημίου Pierre et Marie Curie. Από το 1981, διδάσκει μαθηματικά στη μέση εκπαίδευση. Έχει δημοσιεύσει άρθρα και μελέτες σχετικά με τη διδακτική των μαθηματικών, την εισαγωγή της πληροφορικής στην εκπαίδευση και τη χρήση της αφήγησης και της ιστορίας στη διδασκαλία των μαθηματικών. Έχει κατά καιρούς συνεργαστεί με τις εφημερίδες “Τα Νέα”, “Ελευθεροτυπία”, “Ελεύθερος Τύπος” και “Καθημερινή”. Έχει μεταφράσει από τα αγγλικά και τα γαλλικά 28 βιβλία, λογοτεχνικά και επιστημονικά, σχετικά μετά μαθηματικά και την ιστορία των επιστημών. Το 2006 η γαλλική κυβέρνηση του απένειμε τον τίτλο τού Chevalier dans l’ Ordre des Palmes Academiques. Είναι ιδρυτικό μέλος της ομάδας Θαλής+Φίλοι και της Ελληνικής Λέσχης Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας. Το μυθιστόρημα “Πυθαγόρεια Εγκλήματα” (“Πόλις” 2006) έχει μεταφραστεί σε 6 γλώσσες -ιταλικά, ισπανικά, αγγλικά, κορεάτικα, κινέζικα, γαλλικά, ενώ για το “Αχμές, ο γιος του φεγγαριού” (“Πόλις” 2013) του έχει απονεμηθεί το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Συμμετείχε με διηγήματα του στους συλλογικούς τόμους “Ελληνικά Εγκλήματα” 2, 3 και 4 των εκδόσεων “Καστανιώτη”, “Είσοδος Κινδύνου” των εκδόσεων Μεταίχμιο, και στη σειρά “Κλέφτες και Αστυνόμοι” του ραδιοσταθμού “902 Αριστερά στα FΜ”.

 

Μιχάλης Σιάλαρος (Επιμέλεια)

 

Γιάννης Χριστιανίδης (Επιμέλεια)

Ο Γιάννης Χριστιανίδης είναι αναληρωτής καθηγητής ιστορίας των μαθηματικών και της λογικής στο Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης (ΜΙΘΕ) του Πανεπιστημίου Αθηνών.