Η αρχιτεκτονική είναι η πιο αναγκαία από τις τέχνες, πιθανώς η πιο αναγκαία για τη φυσική μας επιβίωση. Ζούμε καθημερινά με αυτήν, δηλαδή με το τεχνητό περιβάλλον που η ίδια προσδιορίζει. Ο χαρακτήρας και η ποιότητα του κελύφους της κατοικίας μας, αλλά και του δημόσιου περιβάλλοντος της κοινωνικής μας δράσης, είναι καθοριστικοί για την ποιότητα της διαβίωσης και της ατομικής και συλλογικής συγκρότησης και ισορροπίας. Στην κριτική συζήτηση, συνεπώς, για την κατανόηση της αρχιτεκτονικής όλοι πρέπει να συμμετέχουν. Όλοι πρέπει να κατέχουν και να γνωρίζουν πώς να χειρίζονται τα απαραίτητα εργαλεία για την αξιολόγηση της ποιότητας της αρχιτεκτονικής και του χώρου της πόλης.
Το βιβλίο αυτό, με τίτλο Η αρχιτεκτονική και η κριτική, φιλοδοξεί να καλύψει αυτή την ανάγκη. Ο πρώτος ομότιτλος τόμος εκδόθηκε πριν δύο δεκαετίες με τον ίδιο σκοπό. Ο συγγραφέας προτείνει και εδώ μια συλλογή κειμένων που ομαδοποιούνται σε μια αναγνωρίσιμη και συγκροτημένη θεματολογία εννέα ενοτήτων. Η προσέγγιση είναι ένα πραγματικό παλίμψηστο ιστορικής, θεωρητικής και κριτικής ανάγνωσης των φαινομένων, ενώ αγκαλιάζει μια μεγάλη ιστορική περίοδο, από την εποχή της Αναγέννησης έως τις μέρες μας. Μπορεί να αναλύεται το έργο του Piero della Francesca αλλά και εκείνο του Le Corbusier, να σχολιάζεται το ζήτημα της διάσωσης της Νοτρ-Νταμ του Παρισιού μετά την πυρκαγιά αλλά και το πρόβλημα του ύψους των πολυκατοικιών στην Ακρόπολη της Αθήνας, να αξιολογείται η αστική ποιότητα του Τόκιο ή του Σικάγου αλλά και η αρχιτεκτονική του Τάκη Ζενέτου ή του Άρη Κωνσταντινίδη. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ελληνική και διεθνή επικαιρότητα της τελευταίας δεκαετίας, καθώς και σε συλλογικές εκδηλώσεις όπως οι Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας ή άλλα σημαντικά γεγονότα αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Μέσα από την αφήγηση της αρχιτεκτονικής, και ιδιαίτερα της σύγχρονης, ως καθημερινού βιώματος και πολιτισμικού γεγονότος, τα 122 κείμενα αυτού του βιβλίου φιλοδοξούν τελικά να αφηγηθούν ένα χρονικό της εποχής μας, να διατρέξουν την τρέχουσα αβέβαιη και μεταβατική συνθήκη μέσα από τα μάτια της αρχιτεκτονικής ιστορίας και κριτικής. Και τούτο σε μια προσπάθεια γεφύρωσης της ματιάς του ειδικού με εκείνη του πολίτη δίχως κάποιας μορφής αρχιτεκτονική εξειδίκευση, αλλά με την ελπίδα, ή μάλλον με την πεποίθηση, ότι ο αναγνώστης θα βρει πράγματα που θα τον ενδιαφέρουν και θα τον ερεθίσουν, έτσι ώστε να προβληματιστεί για ζητήματα καίριας προσωπικής και συλλογικής σημασίας.
Αντρέας Γιακουμακάτος (Συγγραφέας)
Καθηγητής Ιστορίας, κριτικής ανάλυσης και θεωρίας της αρχιτεκτονικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Γεννήθηκε στον Πειραιά το 1955. Σπούδασε μουσική στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών και στην Κρατική Ακαδημία “Luigi Cherubini” της Φλωρεντίας, καθώς και αρχιτεκτονική στη Φλωρεντία (ιστορία με τους Giovanni Klaus Koenig και Ezio Godoli). Παρακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής της Βενετίας (με τους Manfredo Tafuri και Giorgio Ciucci) και είναι διδάκτωρ ιστορίας της αρχιτεκτονικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Μετά την αποφοίτησή του (1981) δίδαξε ιστορία της αρχιτεκτονικής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Φλωρεντίας, την τελευταία περίοδο ως επίκουρος καθηγητής. Στη Φλωρεντία ίδρυσε τον εκδοτικό οίκο Aletheia τον οποίο διηύθυνε επί μια δεκαετία, επιδιώκοντας την προβολή της νεοελληνικής λογοτεχνίας και του πολιτισμού: είναι έτσι μέλος της Associazione Nazionale di Studi Neogreci, με πρόεδρο τον Mario Vitti. Από το 1987 είναι σύμβουλος εκδόσεων των επιθεωρήσεων “Αρχιτεκτονικά Θέματα” και “Θέματα Χώρου+Τεχνών” καθώς και συνεργάτης της Enciclopedia Italiana Treccani, του Touring Club Italiano και της εφημερίδας “Το Βήμα” για θέματα αρχιτεκτονικής. Υπήρξε ιδρυτής και επί σειρά ετών συντονιστής της ελληνικής ομάδας του DOCOMOMO, επίτροπος της Ελλάδας στην Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας και διευθυντής του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής. Μεταξύ των εργασιών του στην Ελλάδα και στο εξωτερικό περιλαμβάνεται η επιμέλεια καταλόγων εκθέσεων και η δημοσίευση περισσότερων από 150 άρθρα, εισηγήσεις, διαλέξεις και δοκίμια για την ιστορία και την κριτική της αρχιτεκτονικής, καθώς και το βιβλίο “L΄ architettura delle scuole e il razionalismo in Grecia” (1985). Από το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης έχει κυκλοφορήσει η μελέτη του “Στοιχεία για τη νεότερη ελληνική αρχιτεκτονική, Πάτροκλος Καραντινός”.
