Η γένεση της νέας Δράμας – Προσφυγική εγκατάσταση και τοπική ανασυγκρότηση

Η εγκατάσταση των προσφύγων του 1922 στον νομό Δράμας καθώς και οι αλλαγές που συντελέστηκαν σε τοπικό επίπεδο είναι το θέμα αυτού του βιβλίου. Σκοπός του είναι να αφηγηθεί την εποποιία της αποκατάστασης και της γόνιμης ένταξης των χιλιάδων ξεριζωμένων από τις πατρογονικές εστίες τους προγόνων μας. Αναφέρεται επομένως στα δύσκολα χρόνια της ανέχειας, της προσπάθειας για ρίζωμα αλλά και της ελπίδας. Η επιστροφή στο παρελθόν εκείνο φορτίζεται από τη μνήμη των ανθρώπων που βίωσαν τη σκληρή εμπειρία της προσφυγιάς, κατάφεραν όμως να μπολιάσουν ευεργετικά την τοπική κοινωνία, σφραγίζοντας ανεξίτηλα τη μετέπειτα πορεία της. Στην ιστορική συγκυρία που διαμορφώθηκε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και τη μαζική εισροή προσφύγων, η περιοχή τέθηκε στο επίκεντρο εθνικών προτεραιοτήτων ως βορειοελλαδική, αγροτική και παραμεθόρια επαρχία. Συγκέντρωνε μια σειρά από πλεονεκτήματα που ευνοούσαν την απορρόφηση του υψηλότερου ποσοστού προσφύγων. Ο εποικισμός της Δράμας αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση μελέτης όσον αφορά την οργάνωση της προσφυγικής αποκατάστασης, την ενσωμάτωση των νέων πληθυσμών στην τοπική κοινωνία και τις παρεμβάσεις για την ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής και οικονομίας. Η Ανταλλαγή των πληθυσμών στην περιοχή σήμαινε την αποδόμηση ενός κόσμου και την ανάδυση ενός νέου. Η οθωμανική κληρονομιά, υλική (τεμένη, σχολεία, πτωχοκομεία, λουτρά, χάνια, κρήνες, υδρόμυλοι κ.ά) ή άυλη (ήθη, κοινωνικές και εθιμικές πρακτικές) απαλείφεται, στο πλαίσιο της εφαρμογής πολιτικών εξελληνισμού και παγίωσης της εθνικής ταυτότητας. Οι ανακατατάξεις που σημειώθηκαν, πληθυσμιακές, χωροταξικές, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές, δημιούργησαν νέες πραγματικότητες. Οι αλλαγές ήταν βαθιές και τεκτονικές. Αλλαγές που έχουν αφήσει ανεξίτηλα αποτυπώματα στον χώρο και τη μνήμη.

Γεωργία Ε. Μπακάλη (Συγγραφέας)