Η γένεση της σύγχρονης επιστήμης στην Ευρώπη

Tο βιβλίο έχει ως αντικείμενο τη νέα αστρονομία, τις παρατηρήσεις που σημειώθηκαν με το τηλεσκόπιο και το μικροσκόπιο, την αρχή της αδράνειας, τα πειράματα στο κενό, την κυκλοφορία του αίματος, τις μεγάλες κατακτήσεις του λογισμού κλπ., αλλά στοχεύει και στην έκθεση των μεγάλων ιδεών και των μεγάλων θεμάτων τα οποία στάθηκαν στο κέντρο εκείνης της “επανάστασης”: την απόρριψη της ιερατικής ή ερμητικής αντίληψης της γνώσης, την επανεκτίμηση της τεχνικής, τον υποθετικό ή ρεαλιστικό χαρακτήρα της γνώσης που αποκτάμε για τον κόσμο, τις απόπειρες να χρησιμοποιήσουμε -και στην περίπτωση του ανθρώπινου κόσμου- τα μοντέλα της μηχανιστικής φιλοσοφίας, τη νέα παρομοίωση του Θεού με τον μηχανικό ή τον ωρολογοποιό, την εισαγωγή της διάστασης του χρόνου στην εξέταση των φυσικών γεγονότων. Αναμφισβήτητα ό,τι εμείς αποκαλούμε “επιστήμη” απέκτησε εκείνη την εποχή ορισμένα από εκείνα τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά που ακόμη και σήμερα διατηρεί και τα οποία δικαιολογημένα φάνηκαν στους πατέρες θεμελιωτές ως κάτι το πρωτόγνωρο στην ιστορία του ανθρώπινου είδους: κάτι το τεχνητό ή ένα συλλογικό εγχείρημα, αλλά σε κάθε περίπτωση ικανό να αυξηθεί και να βελτιωθεί, με κατεύθυνση την κατανόηση του κόσμου και την παρέμβαση πάνω σε αυτόν. Αυτή η επιχείρηση, η οποία ασφαλώς και δεν είναι αθώα, ούτε και θεώρησε ποτέ τον εαυτό της τέτοιο, αντίθετα με ό,τι συνέβη με τα πολιτικά ιδανικά, τις τέχνες, τις θρησκείες, τις φιλοσοφίες, μετατράπηκε σε μια ισχυρότατη ενοποιητική δύναμη της ιστορίας του κόσμου.

Paolo Rossi (Συγγραφέας)

O Paolo Rossi (Ουρμπίνο, 1923) θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους ιταλούς ιστορικούς της επιστήμης. Στη Φλωρεντία, όπoυ σπούδασε, είχε δάσκαλο τον Eugenio Garin, ενώ, στη συνέχεια, στο Μιλάνο εργάστηκε ως βοηθός του Antonio Banfi. Δίδαξε ιστορία της φιλοσοφίας σε πολλά ιταλικά πανεπιστήμια (Μιλάνο, Κάλιαρι, Μπολόνια, Φλωρεντία). Διετέλεσε πρόεδρος της Ιταλικής Φιλοσοφικής Εταιρείας (1980-1983) και πρόεδρος της Ιταλικής Εταιρείας της Ιστορίας της Επιστήμης (1983-1990). Είναι μέλος της Ακαδημίας των Λυγκείων και της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας. Το 1985, του απονεμήθηκε από την History of Science Society (ΗΠΑ) το Sarton Medal για την προσφορά του στην ιστορία της επιστήμης. Άλλα έργα του: “Francesco Bacone: dalla magia alla scienza” (1957, 1974), “I filosofi e le macchine: 1400-1700” (1962), “Immagini della scienza” (1977), “I ragni e le formiche: una apologia della storia della scienza” (1986), “Il passato, la memoria, l΄oblio” (1991). Για τον εκδοτικό οίκο UTET (Τορίνο) διηύθυνε τη “Storia della scienza moderna” (1988) και το τετράτομο έργο “La filosofia” (1995).

 

Παναγιώτης Τσιαμούρας (Μεταφραστής) (Επιμέλεια)

 

Jacques Le Goff (Επιμέλεια)

Ο Ζακ Λε Γκοφ, από τους κυριότερους εκπροσώπους της σχολής της “Νέας Ιστορίας”, γεννήθηκε το 1924 στην Τουλόν. Απόφοιτος της Ecole Normale Superieure, agrege της ιστορίας, γίνεται το 1962 διευθυντής σπουδών και από το 1972-1975 πρόεδρος του VΙου τμήματος της Ecole Pratique des Hautes Etudes που ιδρύθηκε λίγα χρόνια πριν από τον Fernand Braudel. Από το 1975 ως το 1977 ήταν πρόεδρος της Ανώτατης Σχολής Κοινωνικών Επιστημών (Ecole Pratique des Hautes Etudes en Sciences Sociales) που διαδέχθηκε το VIo τμήμα. Η ενασχόλησή του με το ίδρυμα αυτό σηματοδοτεί την επιθυμία του να ανανεώσει τη μεσαιωνική ιστορία με τη συνδομή των κοινωνικών επιστημών. Αυτός ο προσανατολισμός διαφαίνεται στο έργο του “La Civilisation de l΄ occident medieval” (1964) που δημιούργησε και κατέστησε δημοφιλή μια καινούργια άποψη για το Μεσαίωνα, περισσότερο σύνθετη αλλά και ταυτοχρόνως περισσότερο ελκυστική. Από το έτος 1969 είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού “Annales”. Η συμβολή του Λε Γκοφ στη μεσαιωνική ιστορία περιέχει δύο πτυχές. Πρώτον συγκροτεί μια κοινωνική ιστορία της μεσαιωνικής πόλης. Ο Marc Bloch ήταν ο πρώτος που πρότεινε την αντικατάσταση της επίσημης και θεσμικής ιστορία της φεουδαρχίας από μια κοινωνική προσέγγιση, ακολουθούμενος από δύο γενιές ειδικών (George Duby, Robert Fossier, Pierre Toubert). Οι έρευνες του όμως αφορούσαν κυριώς την αγροτική ιστορία. O Λε Γκοφ πρώτος οικοδόμησε μια κοινωνική ιστορία της πόλης και με το βιβλίο του “Les Intellectuels au Moyen Age” (1957) άνοιξε νέα πεδία ερεύνας. Το ενδιαφέρον του Λε Γκοφ για την πόλη μαρτυρούν και τα έργα του “L΄ Histoire de la France urbaine” (σε συνεργασία με τον Georges Duby, 1980) και “L΄ Homme medieval” (1989). Δεύτερον, ο Λε Γκοφ συνέβαλε αποφασιστικά σε μια ιστορία των μεσαιωνικών νοοτροπιών, αξιοποιώντας τη συμβολή της ανθρωπολογία, συνδέοντας μεταξύ τους πεδία ως τότε διακριτά όπως τη θεολογία με τις εμπορικές και βιοτεχνικές δραστηριότητες (“La Naissance du purgatoire”, 1981, “La Bourse et la vie” 1986) και χρησιμοποιώντας πηγές φαινομενικά περιθωριακές ή ελάσσονες: τη λογοτεχνία, τους θρύλους, τα κηρύγματα, τις εικόνες, τις τελετουργίες (“Pour un autre Moyen Age”, 1977, “L΄ Imaginaire medieval, 1985). Παράλληλα ο Λε Γκοφ ασχολήθηκε και με την ιστοριογραφία: “Faire de l΄ Histoire” με τον Nora (1974), “La Nouvelle Histoire” με τους Chartier και Revel (1978), “Histoire et Memoire” (1988). Στα ελληνικά έχουν εκδοθεί τα βιβλία του: “Ήρωες και θαυμαστά του Μεσαίωνα” (Κέδρος), “Το πουγκί και η ζωή” (Κέδρος), “Η ωραιότερη ιστορία του έρωτα” (Κριτική), “Οι διανοούμενοι στο Μεσαίωνα” (Κέδρος), “Ιστορία και μνήμη” (Νεφέλη), “Η Ευρώπη” (Ελληνικά Γράμματα), “Για έναν άλλο Μεσαίωνα” (Ελληνικά Γράμματα), “Ο πολιτισμός της μεσαιωνικής Δύσης” (Βάνιας), “Η Ευρώπη γεννήθηκε τον Μεσαίωνα;” (Πόλις), καθώς και τα βιβλία “Η γένεση της σύγχρονης επιστήμης στην Ευρώπη” (Ελληνικά Γράμματα) και “Το έργο της Ιστορίας” (Κέδρος-Ράππα), τα οποία επιμελήθηκε. (φωτογραφία: Matthias Zolle)