Η δίκη του Σωκράτη – Ευθύφρων, Απολογία, Κρίτων

Η δίκη και η καταδίκη του Σωκράτη είναι ένα από τα μεγάλα ερωτηματικά που μας κληροδότησε η Αθήνα του 5ου αιώνα. Ήταν η δίκη του πολιτική; Γιατί ο ίδιος ειρωνεύθηκε τους δικαστές του; Γιατί η Αθήνα -καταπονημένη από τον μακροχρόνιο πόλεμο με τη Σπάρτη, ταπεινωμένη από την ήττα της- πήρε την απόφαση να θανατώσει έναν εβδομηντάχρονο φιλόσοφο; Τα τρία κείμενα του Πλάτωνα που καταγράφουν τα περιστατικά της δίκης του Σωκράτη συγκαταλέγονται ανάμεσα στα ωραιότερα κείμενα που ζουν στις βιβλιοθήκες μας. Επιπλέον, θα μπορούσε να πει κανείς ότι η Δίκη του Σωκράτη ίσως ήταν η πρώτη δίκη πολιτικής ορθότητας στην ιστορία του δυτικού πολιτισμού. Ο Σωκράτης δεν ήταν πολιτικώς ορθός και η στάση που κράτησε στο δικαστήριο εξακολουθεί να ενοχλεί την πολιτική ορθότητα του νομικού πολιτισμού μας. Τη χρονική στιγμή που ολόκληρος ο πολιτισμός μας κινδυνεύει να βυθιστεί σ’ έναν αέναο κύκλο βίας και ακραίων φανατισμών, η στάση του Σωκράτη μοιάζει με αναγκαία συνθήκη της όποιας ελευθερίας μάς έχει απομείνει. Και γι’ αυτό είναι σύγχρονός μας.

Πλάτων (Συγγραφέας)

Έλληνας φιλόσοφος και συγγραφέας (427-347 π.Χ.). Γεννήθηκε στην Αθήνα από γονείς ευγενείς. Ο πατέρας του Αρίστωνας έλεγε ότι καταγόταν από τη γενιά του Κόδρου και η μητέρα του Περικτιόνη από το Σόλωνα. Είχε δύο αδερφούς, τον Αδείμαντο και το Γλαύκωνα. Το πρώτο του όνομα ήταν Αριστοκλής. Πλάτωνας ονομάστηκε αργότερα για το ευρύ του στέρνο και το πλατύ του μέτωπο. Νέος ασχολήθηκε με την ποίηση, αλλά γρήγορα στράφηκε προς τη φιλοσοφία. Ήταν 20 χρόνων, όταν γνώρισε το Σωκράτη και έμεινε κοντά του για οκτώ ολόκληρα χρόνια, μέχρι την ώρα που ο μεγάλος δάσκαλος πέθανε (399 π.Χ.). Ο άδικος θάνατος του Σωκράτη τον έπεισε ότι η αθηναϊκή δημοκρατία είχε μεγάλα ελαττώματα και ανέλαβε το ρόλο του κοινωνικού μεταρρυθμιστή. Μετά τη θανάτωση του Σωκράτη για λίγο καιρό κατέφυγε στα Μέγαρα, κοντά στο συμμαθητή του Ευκλείδη. Ύστερα γύρισε στην Αθήνα, όπου για 10 χρόνια ασχολήθηκε με τη συγγραφή φιλοσοφικών έργων, τα οποία φέρουν τη σφραγίδα της σωκρατικής φιλοσοφίας. Στη συνέχεια ταξίδεψε στην Αίγυπτο και στην Κυρήνη, όπου σχετίστηκε με το μαθηματικό Θεόδωρο, και τέλος στον Τάραντα της Ιταλίας, όπου γνώρισε τους πυθαγόρειους, από τη φιλοσοφική σκέψη των οποίων επηρεάστηκε αποφασιστικά. Μετά πέρασε στη Σικελία. Στην αυλή του βασιλιά των Συρακουσών Διονυσίου Α΄ γνώρισε το βασιλικό γυναικάδελφο Δίωνα, με τον οποίο συνδέθηκε φιλικά. Η φιλία όμως αυτή προκάλεσε τις υποψίες του Διονυσίου για συνωμοσία, γι΄ αυτό έδιωξε τον Πλάτωνα από τη Σικελία. Στην Αίγινα κινδύνεψε να πουληθεί ως δούλος αλλά τον εξαγόρασε ο Κυρηναίος φίλος του Αννίκερης. Επιστρέφοντας στην Αθήνα άνοιξε τη φιλοσοφική σχολή του, την Ακαδημία. Η προσπάθεια όμως των δύο φίλων να προσηλυτίσουν στις ιδέες τους το νέο ηγεμόνα Διονύσιο Β΄ απέτυχαν. Για τρίτη φορά ήρθε στην αυλή των Συρακουσών το 361, με σκοπό να συμφιλιώσει το Δίωνα με το Διονύσιο. Αυτή τη φορά κινδύνεψε και η ζωή του. Τον έσωσε η επέμβαση του πυθαγόρειου Αρχύτα. Αλλά ο Δίωνας δε γλίτωσε. Δολοφονήθηκε το 353. Έτσι ο Πλάτωνας έχασε τον άνθρωπο στον οποίο στήριξε τις ελπίδες του για την επιβολή των πολιτικών του ιδεών. Από τότε ο Πλάτωνας και μέχρι το θάνατό του ασχολήθηκε με τη διδασκαλία και με τη συγγραφή έργων φιλοσοφικών. Τα έργα του Πλάτωνα είναι 36 και όλα, εκτός από την “Απολογία”, διαλογικά. Και στη συγγραφή ο φιλόσοφος μιμήθηκε τη διδασκαλία του Σωκράτη, ο οποίος δίδασκε διαλογικά. Οι διάλογοί του επιγράφονται με το όνομα κάποιου από τα διαλεγόμενα πρόσωπα, π.χ. “Τίμαιος”, “Γοργίας”, “Πρωταγόρας” κ.λπ. Τρεις μόνο διάλογοι, το “Συμπόσιο”, η “Πολιτεία” και οι “Νόμοι” τιτλοφορούνται από το περιεχόμενό τους. Σ΄ όλους τους διαλόγους τη συζήτηση διευθύνει ο Σωκράτης. Στους παλαιότερους διαλόγους διατηρεί την εικόνα του πραγματικού Σωκράτη, ενώ στους νεότερους κάτω από το πρόσωπο του δάσκαλου κρύβεται ο ίδιος ο μαθητής. Το σύνολο του πλατωνικού έργου διακρίνεται σε τρεις περιόδους με βάση τη χρονολογική σειρά: α) Περίοδος της νεότητας (400-387 π.Χ.): Σ΄ αυτήν ανήκουν: Απολογία, Κρίτων, Χαρμίδης, Πρωταγόρας, Λάχης, Ευθύφρων, Ιππίας Μείζων, Ιππίας Ελάσσων, Ίων, Λύσις. β) Περίοδος ωριμότητας (386-367 π.Χ.). Σ΄ αυτήν ανήκουν: Μενέξενος, Κρατύλος, Ευθύδημος, Γοργίας, Μένων, Παρμενίδης, Φαίδων, Φαίδρος, Πολιτεία, Συμπόσιον, Θεαίτητος. γ) Περίοδος γηρατειών (366-348 π.Χ.). Περιλαμβάνονται: Σοφιστής, Πολιτικός, Φίληβος, Κριτίας, Τίμαιος, Νόμοι, 7η επιστολή.

 

Τάκης Θεοδωρόπουλος (Μεταφραστής)

Ο Τάκης Θεοδωρόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1954. Σπουδασε στο Παρίσι συγκριτική λογοτεχνία, θεατρολογία και ανθρωπολογία του ελληνορωμαϊκού κόσμου. Το 1985 εξέδωσε με τον Μάνο Χατζιδάκι το πολιτιστικό περιοδικό “Το Τέταρτο”. Έχει εργαστεί στον εκδοτικό χώρο και διατηρεί στήλη καθημερινού χρονογραφήματος στην εφημερίδα “Τα Νέα”. Από τα μυθιστορήματά του, το “Αδιανόητο τοπίο” και η “Πτώση του Νάρκισσου” έχουν εκδοθεί ή είναι υπό έκδοση σε αρκετές ξένες γλώσσες (γαλλικά, ιταλικά, σερβικά, τουρκικά, βουλγάρικα). Από το 1996 εργάζεται στον εκδοτικό χώρο. Το μυθιστόρημά του “Η δύναμη του σκοτεινού θεού” τιμήθηκε το 1999 με το βραβείο του Ιδρύματος Κώστας και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών. Το 2004 η Γαλλική Ακαδημία του απένειμε ένα από τα μεγάλα της βραβεία, το “Αργυρό Μετάλλιο για την ακτινοβολία της γαλλικής γλώσσας και της λογοτεχνίας”. Μεταξύ Μαρτίου 2010 – Οκτωβρίου 2011 (οπότε παραιτήθηκε για προσωπικούς λόγους), διετέλεσε πρόεδρος του Δ.Σ. του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Τουρισμού.