Η εικόνα και το βλέμμα

“Η οπτική αντίληψη προηγείται των λέξεων. Το παιδί βλέπει και αναγνωρίζει πριν μπορέσει να μιλήσει. Όμως η οπτική αντίληψη προηγείται των λέξεων και υπό μια άλλη έννοια. Η οπτική αντίληψη είναι εκείνη που καθορίζει τη θέση μας στον κόσμο που μας περιβάλλει· ερμηνεύουμε αυτόν τον κόσμο με λέξεις, αλλά οι λέξεις δεν μπορούν ποτέ να αναιρέσουν το γεγονός ότι περιβαλλόμαστε από αυτόν. Η σχέση μεταξύ του τι βλέπουμε και του τι γνωρίζουμε δεν είναι ποτέ σαφώς προσδιορισμένη”. “Η εικόνα και το βλέμμα” του Τζον Μπέργκερ είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία σχετικά με την τέχνη και από εκείνα που άσκησαν τη μεγαλύτερη επίδραση σε αυτόν τον τομέα. Το βιβλίο αυτό, το οποίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1972, βασίστηκε στην τηλεοπτική σειρά του BBC “Ways of Seeing”, για την οποία οι Sunday Times του Λονδίνου έγραψαν: “Ανοίγει τα μάτια με περισσότερους από έναν τρόπους: εστιάζοντας στο πώς κοιτάζουμε τους πίνακες… θα αλλάξει σχεδόν σίγουρα τον τρόπο με τον οποίο κοιτάζετε τις εικόνες εν γένει”. Και πράγματι, το έχει καταφέρει.

John Berger (Συγγραφέας)

Ο Τζων Μπέργκερ (1926-2017), συγγραφέας, ζωγράφος, σεναριογράφος, κορυφαίος θεωρητικός της τέχνης και διανοούμενος, γεννήθηκε στο Λονδίνο. Μετά τη θητεία του στο στρατό (1944-46), παρακολούθησε τις Σχολές Καλών Τεχνών Chelsea School of Art και Central School of Art του Λονδίνου και στα τέλη της δεκαετίας του ΄40 άρχισε να εκθέτει σε μικρές γκαλερί του Λονδίνου ως ζωγράφος (Wildenstein, Redfern, κ.ά.). Λίγο αργότερα εμφανίστηκε με κριτικά άρθρα του στο περιοδικό “New Statesman”, υιοθετώντας μια ριζοσπαστική, μαρξιστική όσο και ουμανιστική προσέγγιση του μοντερνισμού. Τα μυθιστορήματά του, πρωτότυπα σε μορφή και με ιστορική και πολιτική διεισδυτικότητα, αντλούν τα θέματά τους από τον κόσμο της τέχνης και του κριτικού του πνεύματος: “A Painter of Our Time” (1958), “The Foot of Clive” (1962), “Corker΄s Freedom” (1964), “G.” (που βραβεύθηκε με τα βραβεία Booker και James Tait Black Memorial το 1972), “Into Their Labours” (τριλογία: “Pig Earth”, 1979, “Once in Europa”, 1987, “Lilac and Flag”, 1990), “To The Wedding” (1995), “King: A Street Story” (1999), “Here Is Where We Meet” (2005), “From A to X” (2008). Ανάμεσα στις εξαιρετικές μελέτες του για τη ζωγραφική και τη φωτογραφία περιλαμβάνονται τα “The Success and Failure of Picasso” (1965), “Art and Revolution: Ernst Neizvestny, Endurance, and the Role of the Artist in the USSR” (1969), “The Moment of Cubism” (1969), το διεθνούς αναγνώρισης “Ways of Seeing” (1972, ελλ. έκδ. “Η εικόνα και το βλέμμα”, Οδυσσέας, 1993· νέα έκδ. Μεταίχμιο, 2011), μεταγραφή σε βιβλίο της πετυχημένης τηλεοπτικής σειράς του BBC, που επηρέασε καθοριστικά τους σπουδαστες των εικαστικών τεχνών και της ιστορίας της τέχνης των επόμενων ετών, “About Looking” (1980, στο οποίο περιλαμβάνεται και το δοκίμιο “Why Look at Animals?”), “Another Way of Telling” (με φωτογραφίες του Jean Mohr, 1982). Τη δεκαετία του ΄70 έγραψε το σενάριο για τις ταινίες του Ελβετού σκηνοθέτη Alain Tanner, “La Salamandre” (1971), “The Middle of the World” (1974) και “Jonah Who Will Be 25 in the Year 2000” (1976). Τη δεκαετία του ΄80 έζησε και εργάστηκε σε ένα μικρό χωριό στις Γαλλικές Άλπεις, στο χώρο όπου διαδραματίζεται η μυθιστορηματική τριλογία του “Into Their Labours”. Με το βιβλίο του “Από την Άιντα στον Χαβιέρ”, με αντικείμενο τις επιστολές της γυναίκας του προς έναν φυλακισμένο τρομοκράτη (“From A to X”, ελλ. έκδ. Πατάκη, 2013) ο Μπέργκερ ήταν και πάλι υποψήφιος για το βραβείο Booker το 2008. Πέθανε στο σπίτι του στο προάστιο Antony του Παρισιού, στις 2 Ιανουαρίου 2017, σε ηλικία 90 ετών.

 

Ειρήνη Σταματοπούλου (Μεταφραστής)

Η Ειρήνη Σταματοπούλου γεννήθηκε και ζει στον Πειραιά. Ιστορικός και θεωρητικός του κινηματογράφου, έχει διδάξει στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στη Σχολή Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Πανεπιστημίου Αθηνών, και στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Διδάσκει στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Παντείου Πανεπιστημίου “Επικοινωνία και Ρητορική των Μέσων”. Κυκλοφορούν τα θεωρητικά βιβλία της “Ο ρομαντικός ήρωας στον κινηματογράφο”, “Θεολογία και μυστικισμός στον σύγχρονο αμερικανικό κινηματογράφο” και “Το σημείο του σταυρού”. “Ο κανόνας του παιχνιδιού” είναι το πρώτο της μυθιστόρημα. Συνεργάζεται με περιοδικά όπου δημοσιεύει κείμενα για τον κινηματογράφο και το βιβλίο.