Η εσωτερική φύση της μουσικής και η εμπειρία του τόνου

«Το νευροαισθητικό μας σύστημα είναι εσωτερικά διαμορφωμένο μουσικά και βιώνουμε τη μουσική ως καλλιτεχνική ποιότητα στο βαθμό που ένα μουσικό κομμάτι είναι σε αρμονία με το μυστήριο της δικής μας μουσικής δομής». – Rudolf Steiner Στην πρώτη ομάδα των τριών διαλέξεων, που δόθηκε το 1906, ο Steiner εξηγεί γιατί η μουσική επηρεάζει τόσο δυναμικά την ανθρώπινη ψυχή. Η μουσική κατείχε πάντοτε μια ιδιαίτερη θέση μεταξύ των τεχνών, επειδή είναι η μόνη μορφή τέχνης της οποίας το αρχέτυπο ή η πηγή δεν βρίσκεται στον φυσικό κόσμο, όπως συμβαίνει με την αρχιτεκτονική, τη γλυπτική και τη ζωγραφική, αλλά καθαρά στον πνευματικό κόσμο – την αληθινή πατρίδα της ψυχής. Έτσι, η μουσική εκφράζει άμεσα μέσω των τόνων την εσώτερη ουσία του σύμπαντος, και η αίσθηση ευεξίας που νιώθουμε όταν ακούμε μουσική προέρχεται από την αναγνώριση της εμπειρίας της ψυχής μας στον πνευματικό κόσμο. Έτσι ο μουσικός βρίσκεται πιο κοντά στην καρδιά του κόσμου από όλους τους άλλους καλλιτέχνες. Η μουσική των αρχαίων χρόνων εξετάζεται από διάφορες απόψεις: τα θρησκευτικά της αποτελέσματα, η συνύφανση της με την ομιλία και η προέλευση των μουσικών οργάνων από τις εικόνες φαντασίας που συνόδευαν το τραγούδι. Στις υπόλοιπες διαλέξεις, που δόθηκαν το 1922 και το 1923, ο Steiner συζητά την εμπειρία μας από τα μουσικά διαστήματα και δείχνει πώς αυτή έχει υποστεί βαθιές αλλαγές κατά τη διάρκεια της εξέλιξης. Η εξέλιξη της εμπειρίας των μουσικών διαστημάτων παρακολουθείται μέχρι τη σύγχρονη εποχή και ρίχνεται νέο φως στη φύση των μείζονων και ελάσσονων τρόπων, «αυτού του παράξενου δεσμού μεταξύ μουσικής και ανθρώπινης υποκειμενικότητας», όπως παρατηρεί ο Steiner. Επίσης είναι πολύ σημαντικό ότι μας επισημαίνει τις μελλοντικές κατευθύνσεις της μουσικής εξέλιξης.

Rudolf Steiner (Συγγραφέας)

Ο Ρούντολφ Στάινερ γεννήθηκε το 1861 στο Κράιγεβεκ της τότε Αυστροουγγαρίας. ‘Ηταν γιος υπαλλήλου των αυστριακών σιδηροδρόμων. Τελείωσε τη μέση εκπαίδευση στην πόλη Wiener Neustadt με άριστα και διάκριση. Μετά σπούδασε στο πολυτεχνείο της Βιέννης μαθηματικά και φυσική. Συγχρόνως σπούδασε φιλολογία, φιλοσοφία και ιστορία. Έκανε ειδικές μελέτες πάνω στα έργα του Γκαίτε και του Σίλλερ. Το 1891 ανακηρύχθηκε Δόκτωρ φιλοσοφίας από το πανεπιστήμιο του Rostock Γερμανίας. Εργάσθηκε σε εκδόσεις και ως εκπαιδευτικός. Το κυριότερο όμως είναι ότι είχε διαισθητικές, ενορατικές ικανότητες και μπορούσε να κάνει επιστημονική έρευνα σε πνευματικούς κόσμους δίδοντας και οδηγίες για πρακτική εφαρμογή στην καθημερινή ζωή.
Ο Ρούντολφ Στάινερ ανάλωσε τη ζωή του για ν’ αφήσει, όταν απεβίωσε το 1925, έναν τεράστιο πνευματικό πλούτο στην ανθρωπότητα. Εκτός από τα γραπτά του έργα έδωσε περί τις 6000 διαλέξεις αρκετές από τις οποίες έγιναν βιβλία. Σε πάρα πολλούς τομείς έδωσε υποδείξεις και νέες κατευθύνσεις, όπως: Ιατρική, Παιδαγωγική, Κοινωνιολογία, Τέχνη, Θέατρο, Φιλοσοφία, Γεωργία (δες Βιοδυναμικές καλλιέργειες). ‘Εδωσε ειδικά σεμινάρια σε ομάδες ανθρώπων που του το ζήτησαν σε αρκετές χώρες. Μπορούσε να μιλά για μεγάλα αινίγματα του ανθρώπου και του κόσμου τόσο σε απλούς ανθρώπους, όσο και σε επιστήμονες.
Από το 1956 η διαχειριστική ομάδα της πνευματικής κληρονομιάς του Ρούντολφ Στάινερ εργάστηκε για την έκδοση των έργων του, η οποία περιλαμβάνει 350 τόμους. Σ’ αυτά περιέχονται: στο πρώτο μέρος τα συγγράμματά του, στο δεύτερο οι διαλέξεις και στο τρίτο το καλλιτεχνικό έργο.
Σήμερα στο Domach της Ελβετίας (κοντά στη Βασιλεία) λειτουργεί ελεύθερο πανεπιστήμιο που ονομάζεται Γκαιτεάνουμ (Goetheanum). Πρόκειται για ένα επιβλητικό ιδιόμορφο κτήριο, τα αρχιτεκτονικά σχέδια του οποίου έκανε ο ίδιος ο Ρούντολφ Στάινερ, δίδοντας έτσι νέες ωθήσεις στην Αρχιτεκτονική. Εκεί δίδονται σεμινάρια, διαλέξεις, θεατρικές παραστάσεις και άλλες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις πνευματικού περιεχομένου. Εκεί καλλιεργείται η πνευματική επιστήμη ή ανθρωποσοφία που ίδρυσε ο ίδιος. Οι πρακτικές εφαρμογές αυτής της επιστήμης στην Παιδαγωγική, Ιατρική, Γεωργία κλπ. είναι σήμερα μια ανεγνωρισμένη πραγματικότητα σε πολλές χώρες.

 

Γεράσιμος Ε. Κατραμάδος (Μεταφραστής)