Η ισοπέδωση του κόσμου – Η κρίση της κουλτούρας και η επικράτεια των κανονιστικών προτύπων

Επομένως, τι είναι η Δύση σήμερα; Πρόκειται για μία κουλτούρα μεταξύ των άλλων, η οποία εξασφάλισε την κυριαρχία της μετά την υπερπόντια εξάπλωσή της από το 1492 και εξής, ή είναι, από τον Διαφωτισμό και μετά, το χωνευτήρι ενός συστήματος αξιών που προσβλέπει στην αναγόρευσή του ως οικουμενικό, δηλαδή πέρα από κάθε κουλτούρα, αρχής γενομένης από τη δική της; Έτσι, ύστερα από την οικουμενική Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου από τον ΟΗΕ το 1948, οι κύριες αξίες των sixties, και συγκεκριμένα η «σεξουαλική ελευθερία», η εκκοσμίκευση (άρα και το δικαίωμα στη βλασφημία), η υπεράσπιση του φεμινισμού και αργότερα των ομοφυλόφιλων, επαναπροσδιορίστηκαν με τη σειρά τους ως «ανθρώπινα δικαιώματα» και επικυρώθηκαν στο δίκαιο της Δύσης και στον πολιτικό της λόγο. Με αυτόν τον τρόπο, γίνονται παγκοσμίως το σήμα κατατεθέν της Δύσης, στο οποίο υποτίθεται ότι αντιτίθενται οι συντηρητικές κουλτούρες και θρησκείες: το McDo εναντίον τζιχάντ γρήγορα μετατρέπεται σε μετάφραση της σύγκρουσης των πολιτισμών, που ποικίλλει επ’ άπειρον ύστερα από τον Χάντινγκτον. Ταυτότητες εναντίον οικουμενισμού, κοινωνικό φύλο εναντίον βιολογικού φύλου, δημοκρατία εναντίον κοινοτισμού, ρατσισμός, φεμινισμός, μετανάστευση… Το κοινό σημείο σε αυτές τις διαμάχες, οι οποίες πολώνουν την πνευματική ζωή με σημαντικές πολιτικές συνέπειες, είναι ότι θέτουν στο επίκεντρο την κουλτούρα, με όλες τις έννοιες του όρου. Ωστόσο, ο Ολιβιέ Ρουά απορρίπτει τη θέση περί «πολιτισμικού πολέμου» ή σύγκρουσης αξιών. Αυτό που βρίσκεται σε κρίση, κατά την άποψή του, είναι η ίδια η έννοια της κουλτούρας, η οποία έχει πλέον περισταλεί σε ένα σύστημα ρητών κωδίκων, αποσπασμένων από τα συμφραζόμενά τους και συχνά παγκοσμιοποιημένων, οι οποίοι κατακλύζουν τα πανεπιστήμια όπως και τις κουζίνες μας, τις ταυτοτικές μάχες και τις θρησκείες όπως και τις σεξουαλικές μας πρακτικές, μέχρι και τα συναισθήματά μας που μεταγράφονται σε emoji. Ένα δυναμικό δοκίμιο, το οποίο εκφράζει την ανησυχία για την ευκολία με την οποία αποδεχόμαστε τα κανονιστικά πρότυπα.

Olivier Roy (Συγγραφέας)

 

Κική Καψαμπέλη (Μεταφραστής)