Η κατάρα του Σίσυφου

Ποια από τα θεμελιώδη προβλήματα που ταλανίζουν τον άνθρωπο μπορούν να λύσουν οι επιστήμες; −«Όλα», αποφάνθηκαν απερίφραστα δυο έφηβοι που κουβέντιαζαν ένα βράδυ του περασμένου αιώνα στο μαγαζάκι της γειτονιάς τους. Μετά δυο μέρες ο ένας φεύγει για σπουδές στο εξωτερικό. Εκεί, ως εν ενεργεία επιστήμονας, συνειδητοποιεί το σφάλμα της εφηβικής τους ετυμηγορίας. Οι επιστήμες, ναι, μπορούν να λύσουν σχεδόν κάθε πρόβλημα που αφορά φαινόμενα τα οποία ήδη υπάρχουν, βελτιώνοντας την ποιότητα της ανθρώπινης ζωής με εφευρέσεις, όπως η νευροπροσθετική ή η τεχνητή νοημοσύνη. Δεν προσφέρουν, όμως, απαντήσεις για την αρχή των φαινομένων. Δεν απαντούν στο πώς γεννήθηκε η ζωή, ο κόσμος, η συνείδηση, και βέβαια, ούτε στο γιατί, που είναι, έτσι κι αλλιώς, μεταφυσικό ερώτημα. Επέμενε όμως να αναζητάει απαντήσεις και σε αυτά τα προβλήματα για να διαπιστώσει το ατελέσφορο της προσπάθειάς του: η αλήθεια καμιάς απάντησης σε αυτά δεν μπορεί να αποδειχθεί με την μέθοδο των θετικών επιστημών, αλλά και με καμιά άλλη μέθοδο. Επιστρέφοντας, μετά από χρόνια πολλά, ξαναπιάνει, μια νύχτα καλοκαιριού, την ίδια συζήτηση με τον παλιό του φίλο, στο ίδιο μαγαζάκι. Ανοίγεται έτσι ένα παράθυρο και γινόμαστε μάρτυρες της εσωτερικής του περιπέτειας, όπου η γοητεία της επίλυσης επιστημονικών και της ανάλυσης φιλοσοφικών προβλημάτων εναλλάσσεται με την ένταση του ατελέσφορου, Σισύφειου, αγώνα του. Και κατανοούμε πόσο ανέφικτο είναι να επιστρέψει στη θαλπωρή των εφηβικών του πεποιθήσεων και πόσο αναγκαίο να αποδεχθεί κάποιες, εμπειρικά αναπόδεικτες, αξίες, για να καθαρθεί από την κατάρα του Σίσυφου.

Ανδρέας Κ. Παπανικολάου (Συγγραφέας)